Wegwijzer bekostiging digitale zorg 2024

Binnen iedere zorgorganisatie vindt digitalisering plaats. Dit heeft de afgelopen jaren een steeds grotere rol gekregen in de manier waarop zorg wordt geleverd. Iedereen is er inmiddels van overtuigd dat digitale zorg een positieve gezondheidsbijdrage kan leveren, op voorwaarde dat het passend wordt ingezet. Om deze reden willen we ervoor zorgen dat digitale zorg dan ook zo goed mogelijk wordt ingezet. Maatschappelijke uitdagingen zoals arbeidsmarktproblematiek in de zorg, vergrijzing en de snelle technologische ontwikkelingen vragen om nieuwe oplossingen zoals werken in (regionale) netwerken. We stimuleren passende digitale zorg dan ook als integraal onderdeel van passende zorg.

De mogelijkheden en meerwaarde van digitale zorg of digitale ondersteuning van zorg is erg afhankelijk van de zorgvorm en de patiënt. Daarom blijven de behoeften en wensen van patiënt en zorgverlener het uitgangspunt bij het verlenen van zorg, ongeacht de vorm waarin zorg gegeven wordt. In deze wegwijzer staan de mogelijkheden in de bekostiging rondom digitale zorg uitgelegd. Wat verstaan we onder digitale zorg? Wie bepaalt of iets wordt vergoed en wanneer? Daarnaast geven we bij elke zorgsector een aantal aansprekende voorbeelden.

In deze wegwijzer bekostiging digitale zorg hebben we dankbaar gebruik gemaakt van ideeën en voorbeelden afkomstig uit gesprekken met Patiëntenfederatie Nederland, zorgverzekeraars, zorgkantoren, zorgverleners en leveranciers. Met de wegwijzer stimuleren we het gesprek tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars of -kantoren over hoe zorg het beste geleverd kan worden in het belang van de patiënt of cliënt. Dit helpt bij het maken van passende prijsafspraken. Er is niet altijd sprake van dat er één vorm gekozen wordt, soms is dit deels digitaal en deels fysiek. In dat geval spreken we van hybride zorg. Door zorg digitaal of hybride aan te bieden waar het kan en van toegevoegde waarde is, werken we aan passende zorg voor de patiënt. Zo kunnen we er samen voor zorgen dat de zorg, nu en in de toekomst, toegankelijk en van goede kwaliteit blijft.

Leeswijzer Steeds meer zorgaanbieders hebben structurele ervaring met het aanbieden van digitale zorg. Voor de meeste van deze aanbieders geldt dat die vorm van zorg digitaal is als het kan, en fysiek als het moet. In deze update van de Wegwijzer staan verruimingen die per 2024 in zijn gegaan, en lichten we andere interessante ontwikkelingen toe die er in de toekomst aankomen. Wat is er nieuw in deze update van de Wegwijzer? Dit jaar is een extra hoofdstuk toegevoegd over capaciteit verhogende technologie in de zorg. Ook besteden we extra aandacht aan de facultatieve prestatie in de medisch specialistische zorg, en wordt de aanpassing aan de zorgprestatie telemonitoring in dezelfde sector behandeld. Daarnaast zijn kleine wijzigingen gedaan om teksten actueel te houden. Mocht u in uw sector nog aanlopen tegen een belemmering in onze regels om zorg op afstand te leveren, dan verzoeken wij u vriendelijk dit aan ons te melden via [e-mail].

1 Digitale zorg in vogelvlucht

Wat verstaan we onder digitale zorg?

Met digitale zorg bedoelen we de toepassing van zowel digitale informatie als digitale communicatie om de gezondheid en de gezondheidszorg te ondersteunen en/of te verbeteren. Dezelfde definitie is door Nictiz opgesteld voor de term e-health.

Wij gebruiken de term digitale zorg in plaats van e-health, omdat we vinden dat deze term dichter bij de patiënt staat. Daarnaast past het beter bij de maatschappelijke ontwikkelingen waarin voor veel mensen digitalisering en online afspraken maken steeds normaler worden. We verwachten dezelfde ontwikkeling voor digitale zorg.

Onder digitale zorg vallen veel ontwikkelingen. De volgende indeling van digitale zorg, zoals opgesteld door de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, geeft houvast:

1. E-zorg: e-diagnosestelling, e-consulten, e-care zoals monitoring, e-preventie interventie bij hoog risico bij een individu.

2. E-ondersteuning: e-inzage in patiëntendossier, e-management zoals het maken van afspraken online.

3. E-public health: e-gezondheidsvoorlichting, e-preventie zoals het opsporen van bepaalde risicogroepen.

Waarom houden we ons als NZa bezig met het onderwerp digitale zorg?

Dit doen wij in het belang van de burger. Iedere burger betaalt mee aan de zorg die wordt vergoed op basis van de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Wet langdurige zorg (Wlz). De NZa stelt regels vast voor prestaties en tarieven van deze wetten, en deze worden door zorgaanbieders gedeclareerd. Veel van de kosten van nieuwe ontwikkelingen op het gebied van digitale zorg komen uiteindelijk terecht in de regels en tarieven die NZa vaststelt. Ook kan digitale zorg helpen om zorg toegankelijk te houden, zodat iedere burger passende zorg kan ontvangen.

Wie bepaalt of digitale zorg kan worden geleverd?

De patiënt en de zorgverlener bepalen dat samen. De zorgvraag van de patiënt vormt het startpunt voor de zorg en de patiënt behoudt zo veel mogelijk de regie over de zorg. De zorgverlener geeft informatie en uitleg over de wijze waarop de inzet van digitale zorg kan bijdragen aan het herstelproces en weegt de voor- en nadelen af. Dan kan de patiënt in samenspraak met de zorgverlener een weloverwogen keuze maken hoe zorg te ontvangen: face–to-face, digitaal, hybride zorg of zelfzorg.

Welke prestaties en tarieven zijn er voor digitale zorg?

Prestaties en tarieven voor digitale zorg verschillen afhankelijk van het soort digitale zorg en de sector. Voor alle sectoren geldt dat we de zorgprestaties (altijd in overleg met veldpartijen) zoveel mogelijk functioneel beschrijven. De prestatie omschrijft in de regel een medische handeling door een zorgaanbieder die - zo nodig - ook op afstand kan plaatsvinden. We omschrijven dus de zorg, maar schrijven niet voor wie de zorg levert, waar of op welke manier deze wordt uitgevoerd. Dit biedt zorgaanbieders en zorgverzekeraars of zorgkantoren veel ruimte om eigen keuzes te maken over de inzet van digitale zorg. Hierdoor kunnen zorgaanbieders bijvoorbeeld het bedrijfs- en zorgproces veranderen door face-to-face contact (gedeeltelijk) te vervangen door digitale zorg. Of ze kunnen bijvoorbeeld voor kiezen om zorg hybride te leveren, waarbij digitale zorg wordt gecombineerd met een fysieke behandeling.

Ondersteunende functies van digitale zorg, zoals inzage in patiëntendossiers en het online maken van afspraken zijn in de regel onderdeel van de integrale zorgprestatie van een sector. Dit is vergelijkbaar met de overhead of praktijkruimte van een zorgaanbieder. De vergoeding voor de zorgaanbieder verwerkt in de tarieven van de zorgprestaties.

Wie mogen prestaties en tarieven voor digitale zorg declareren?

Een zorgaanbieder mag als enige de prestaties en tarieven van de NZa in rekening brengen bij zorgverzekeraar, zorgkantoor of patiënt. Een zorgaanbieder is - kort samengevat - een natuurlijke of rechtspersoon die beroeps- of bedrijfsmatig zorg levert. Bij digitale zorg zijn daarnaast vaak bedrijven betrokken die digitale toepassingen en oplossingen ontwikkelen met als doel bijvoorbeeld de efficiency of kwaliteit van de zorg te verbeteren. De zorgaanbieder koopt dan de digitale toepassing als klant in. Stel dat er een effectieve en veilige VR-behandeling wordt ingezet. De zorgaanbieder levert de behandeling aan een patiënt en mag hiervoor de prestaties en tarieven declareren bij diens zorgverzekeraar ten laste van de Zvw. De leverancier van de VR software en/of hardware of technologieontwikkelaar factureert op zijn beurt weer bij de zorgaanbieder.

 

Wie beoordeelt of digitale zorg wordt vergoed?

In eerste instantie is het aan de zorgverzekeraar om te toetsen of gedeclareerde zorg daadwerkelijk binnen de Zvw valt en dus vergoed mag worden. Dit is ook het geval voor digitale zorgtoepassingen. Bij de Wlz zijn het de zorgkantoren die oordelen welke digitale zorg wordt vergoed. Het Zorginstituut Nederland speelt een belangrijke rol bij de toets of en welke zorg op basis van de Zvw en Wlz vergoed mag worden.

Platform Transformatie naar digitale en hybride zorg Voor het prioriteren en beoordelen van nieuwe toepassingen van digitale zorg, hebben zorgverzekeraars het Platform Transformatie naar digitale en hybride zorg opgericht, voorheen bekend als het Kenniscentrum Digitale Zorg. Hier zitten alle partijen die ook bij het IZA betrokken zijn aan tafel, bijvoorbeeld Actiz, ZN de Nederlandse GGZ, de Federatie en NVZ. Ontwikkelaars kunnen daar terecht om hun innovatie te laten toetsen. De partijen prioriteren gezamenlijk welke zorgtoepassingen in aanmerking komen voor toetsing. Het streven is om snel inzicht te geven of zorgverzekeraars een digitaal initiatief kansrijk vinden voor grootschalige toepassing in de zorg en wat hiervoor nodig is vanuit verzekeraarsperspectief. Hierbij focussen de verzekeraars zich op zes toepassingen: (1) hybride huisartsenpraktijk, (2) patiëntgerichte chronische zorg door inzet van telemonitoring, (3) ouderen in staat stellen langer zelfstandig thuis te wonen, (4) verminderen van wachtlijsten in 1e lijn, ggz, wijkverpleging en Wlz, (5) digitale ondersteuning van integrale zorg en (6) technologie die zorg voorkomt. Met behulp van een gezamenlijke leidraad worden toepassingen gezamenlijk getoetst op veilig gebruik in de zorg. Na een positieve beoordeling kunnen verzekeraars samen met een zorgaanbieder in praktijk de waarde van de toepassing bepalen.

Welke digitale zorg wordt vergoed?

Alleen digitale zorg die voldoet aan de zogenaamde 'pakketcriteria' mag door zorgaanbieders worden gedeclareerd ten laste van de Zvw en Wlz. De belangrijkste criteria zijn dat de zorg veilig en bewezen effectief moet zijn. Steeds geldt dat er sprake dient te zijn van zorg conform 'de stand van de wetenschap en praktijk'.

Als bestaande, verzekerde zorg in een digitale vorm wordt aangeboden, blijft dit verzekerde zorg als de samenstelling en de effectiviteit ervan niet wezenlijk wijzigt ten opzichte van de oorspronkelijke zorg. Voorbeelden daarvan zijn: digitale consulten met een huisarts of in het ziekenhuis, cognitieve gedragstherapieën en fysiotherapie, en telemonitoring bij COPD, hartfalen en zwangeren met hoog risico. Om te beoordelen of er nog sprake is van verzekerde zorg is het van belang om na te gaan wat de meerwaarde van de digitale zorg toepassing is ten opzichte van de bestaande manier van zorglevering. Daarvoor moet duidelijk zijn om welke technologie het precies gaat en of de digitale zorgtoepassing bestaande zorg vervangt dan wel aan een bestaande behandeling wordt toegevoegd. Bepaalde digitale hulpmiddelen zijn onderdeel van medisch specialistische zorg en komen voor rekening van het ziekenhuis (als onderdeel van een diagnose-behandelcombinatie). Andere vallen onder de hulpmiddelenzorg en worden apart vergoed door de zorgverzekeraar.

Nieuwe zorg wordt vergoed uit het basispakket zodra zorgpartijen het erover eens zijn dat deze zorg effectief is en voldoet aan de voorwaarden die de stand van wetenschap en praktijk stelt. Slechts voor een klein deel van de zorg vindt een beoordeling door het Zorginstituut plaats, voordat de zorg wordt toegelaten tot de basisverzekering. Dit geldt bijvoorbeeld voor dure geneesmiddelen. Partijen in de zorg bepalen dus grotendeels zelf welke zorg uit de basisverzekering wordt vergoed. Ook bepalen zij gezamenlijk wat goede zorg is.

Wat is de rol van het Zorginstituut?

Zorginstituut Nederland levert met haar wettelijke taken een belangrijke bijdrage aan het op peil houden van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de gezondheidszorg. Zij adviseert de minister over het basispakket van zorg, beoordeelt geneesmiddelen en maakt duidelijk wat wel of geen verzekerde zorg is (duiden). Iedereen in Nederland moet erop kunnen rekenen dat hij of zij goede zorg krijgt. Niet meer dan nodig en niet minder dan noodzakelijk. En dat daarvoor geen onnodige kosten worden gemaakt. We betalen er immers met zijn allen voor. Daarom houdt Zorginstituut Nederland de zorg die in het basispakket zit, regelmatig tegen het licht. Dat houdt in dat ze beoordeelt of de zorg patiëntgericht, effectief en doelmatig is. Ook speelt het Zorginstituut een belangrijke (uitvoerende) rol bij geldstromen die omgaan in de Zvw en de Wlz. Zo beheren zij onder andere het Zorgverzekeringsfonds (Zvf), het Fonds langdurige zorg (Flz) en bepalen zij de premies en bijdragen rondom de risicoverevening voor alle zorgverzekeraars. Met de financiële taken draagt het Zorginstituut bij aan een goed werkend en betaalbaar zorgstelsel voor iedereen.

Samen met zorgverzekeraars, zorgaanbieders en patiënten werkt het Zorginstituut aan het stimuleren van continue kwaliteitsverbetering in de gezondheidszorg en het voor iedereen toegankelijk maken van begrijpelijke en betrouwbare informatie over de kwaliteit van de geleverde zorg.  In het Openbaar Register van het Zorginstituut staat wat zorgaanbieders, patiënten, cliënten en zorgverzekeraars samen hebben afgesproken over wat goede zorg is voor een specifiek zorgonderwerp; dat gebeurt in de vorm van kwaliteitsstandaarden. Het zorginstituut ondersteunt dit proces met advies, onderzoek en het ontwikkelen van algemene spelregels voor het maken van kwaliteitsstandaarden.

Om innovatieve zorg sneller bij de patiënt te brengen, pakt het Zorginstituut sinds begin 2019 o.a. als volgt een stimulerende rol: 

1. Ook is het Zorginstituut partner in 'Zorg voor Innoveren' (ZvI) en de 'Digitale zorgzandbak'. ZvI heeft als doel zorginnovatoren op maat te ondersteunen bij het (door-) ontwikkelen van hun businesscase en andere vragen waar zij tegenaanlopen. Als maatwerk geen oplossing biedt en bestaande kaders exemplarische knelpunten in stand houden die het leveren van passende zorg belemmeren, dan biedt de ZorgZandBak leerruimte om als overheid met innovators hier aan te werken: www.zorgzandbak.nl

2. In de kwaliteitsstandaarden kunnen condities worden beschreven voor goed en verantwoord gebruik van digitale zorg als integraal onderdeel van goede zorg. In dat kader is de Patiëntenfederatie samen met FMS, NHG en KNGF een generieke module voor het omgaan met en toepassen van digitale zorg op afstand aan het ontwikkelen. De generieke module moet het uitgangspunt voor een effectieve, doelmatige en cliëntgerichte digitale zorgorganisatie voor alle zorgsectoren vormen. Het Zorginstituut ondersteunt hen daarbij.

Wat als de huidige zorgprestaties van de NZa niet voldoende ruimte bieden?

Wanneer bestaande zorgprestaties niet voldoende ruimte bieden om nieuwe of een ander type zorg te leveren, kunnen zorgaanbieders en zorgverzekeraars of zorgkantoren een nieuwe prestatie aanvragen. De NZa kan ook uit eigen beweging een nieuwe prestatie vaststellen. In dat geval consulteren we stakeholders zoals brancheorganisaties, wetenschappelijke verenigingen en patiëntenorganisaties over nut en noodzaak van de nieuwe prestatie. Bij een positieve conclusie stellen we de prestatie en een bijbehorend tarief vast. Vaak is dat een vrij tarief waarbij veel maatwerk mogelijk is. Veel sectoren kennen extra ruimte om digitale zorg te bekostigen, zoals een facultatieve prestatie, max-maxtarieven of bijvoorbeeld segment 3 van de huisartsenzorg (zie ook de begrippenlijst in hoofdstuk 5).

Is de Beleidsregel Innovatie voor kleinschalige experimenten ook geschikt voor digitale zorg?

Ja. De Beleidsregel Innovatie voor kleinschalige experimenten biedt de mogelijkheid om drie jaar (eventueel verlengd tot vijf jaar) een kleinschalig experiment uit te voeren met een innovatieve vorm van zorg. Bij een geslaagd experiment kunnen de innovatoren een aanvraag indienen voor een landelijke prestatie. De innovatie moet gericht zijn op een van de volgende verbeteringen:

- Nieuwe of vernieuwde zorglevering met een betere prijs-kwaliteitverhouding;

- Een efficiëntere zorgorganisatie;

- Betere kwaliteit van zorg.

Zorgaanbieder en zorgverzekeraar of zorgkantoor moeten gezamenlijk een verzoek tot experiment indienen. Tijdens het experiment kunnen andere zorgaanbieders en zorgverzekeraars of zorgkantoren aansluiten om de schaal van het experiment te vergroten. Voor de afloop van het experiment kunnen zij een aanvraag bij ons indienen om de zorg in het experiment regulier te bekostigen. Wij onderzoeken vervolgens of de zorg een plek kan krijgen binnen de reguliere bekostiging.

Voor welke digitale zorg zijn geen zorgprestaties mogelijk?

Digitale zorgtoepassingen ondersteunen meestal de primaire zorgverlening aan de patiënt. Een digitale toepassing is zelfstandig bezien meestal geen zorg in de zin van de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg). Voor dit soort toepassingen kunnen we dus (nog) geen zorgprestatie vaststellen. Dit geldt voor zowel de kosten van hardware, software als ontwikkelingskosten. Kosten die gemaakt worden voor digitale zorgtoepassingen kunnen in de regel niet los gedeclareerd worden door de zorgaanbieder aan de zorgverzekeraars naast de zorgprestaties voor de geleverde zorg. Deze kosten moeten worden terugverdiend door de zorgaanbieder als onderdeel van de tarieven voor de geleverde zorg.

Voor digitale zorg in de vorm van een ICT-applicatie of gezondheidsapp die losstaat van een geneeskundige behandelrelatie tussen zorgverlener en patiënt of cliënt kunnen we (nog) geen zorgprestatie vaststellen. Consumentenapps om bijvoorbeeld fitheid te meten vallen (meestal) niet onder verzekerde zorg.

Houdt de NZa rekening met nieuwe ontwikkelingen in de tarieven?

In de zorgsectoren waarin we de tarieven vaststellen (dat gedeelte van de zorg waar geen vrije tarieven gelden) nemen we de kosten van digitale zorgtoepassingen zoveel mogelijk mee in de hoogte van het tarief.

Als NZa voeren we periodiek kostenonderzoeken uit in deze zorgsectoren, waarbij integraal alle kosten van zorgaanbieders in kaart worden gebracht. Bij dit proces van tariefherijkingen worden steeds de laatste ontwikkelingen meegenomen in de nieuw vast te stellen tarieven voor de zorg. Hierbij geldt in het algemeen dat kosten in de loop van de tijd kunnen veranderen en lokaal of per zorgaanbieder sterk kunnen verschillen. Soms worden de kosten op normatieve basis vastgesteld. De kosten van digitale zorg horen hier ook bij.

We beoordelen steeds per geval of een nieuwe zorgactiviteit of nieuwe toepassing daadwerkelijk bij zorg hoort die valt onder de Zvw of Wlz. We consulteren hierbij steeds de relevante veldpartijen over nut en noodzaak van de nieuwe prestaties en tarieven.

Waarmee moet ik nog meer rekening houden?

Voor alle vormen van digitale zorg gelden minstens dezelfde wettelijke kaders als reguliere zorg. Belangrijke wettelijke kaders zijn de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) en Wet op de geneeskundige behandelovereenkomst (WGBO). De Wkkgz omschrijft normen voor het aanbieden van goede zorg die van goede kwaliteit en van goed niveau moeten zijn. Per zorgvraag en situatie moet hieraan invulling worden gegeven door de zorgaanbieder. De WGBO regelt de rechten en plichten van de patiënt.

De zorgaanbieder is bij al haar contacten met patiënten verplicht om 'de zorg van een goed hulpverlener' in acht te nemen. Dit criterium verwijst naar professionele normen, richtlijnen en protocollen van de beroepsgroep en door de inspectie en de tuchtrechter ontwikkelde kaders. Dit criterium van 'goed hulpverlenerschap' is niet anders bij de inzet van digitale zorg door de zorgaanbieder.

In het bijzonder wordt verwezen naar de KMNG-richtlijn Omgaan met medische gegevens. Hierin zijn richtlijnen opgenomen over digitaal contact tussen zorgaanbieders en patiënten en tussen zorgaanbieders onderling. Deze vermelden dat zorgvuldigheid is geboden bij digitaal contact, onder andere omdat fysiek onderzoek niet mogelijk is en de veiligheid van de uitgewisselde informatie van belang is. Als er geen bestaande behandelrelatie met de patiënt is, kan online contact slechts plaatsvinden als de daaraan verbonden risico's geminimaliseerd zijn en als dat contact de patiënt ten goede komt.

Voor het voorschrijven van medicijnen geldt bovendien de Geneesmiddelenwet. Wij adviseren voor het digitaal voorschrijven van medicijnen door een arts de meest actuele richtlijnen daarover te raadplegen.

Kan een behandelrelatie ook tot stand komen met digitale zorg?

De behandelrelatie kan ook tot stand komen via een digitale route. Bijvoorbeeld wanneer tijdens beeldbellen een diagnose kan worden gesteld of als een medisch beleid bepaald en geleverd wordt. Een geneeskundige behandelovereenkomst is wettelijk vereist om zorg te mogen declareren. De zorgaanbieder die de (digitale) zorg wil declareren, moet wel daadwerkelijk bij de behandeling betrokken zijn geweest.

2 Bekostigen digitale zorg per zorgsector

2.1 Preventie

In veel sectoren bestaat ruimte om preventieve zorg te bieden. Waar dit mogelijk is, is het doorgaans ook mogelijk die zorg digitaal aan te bieden.

Preventie is ook onze zorg. Daarvoor is het noodzakelijk dat leefstijl en preventie integraal onderdeel zijn van de zorg. We verleggen de focus van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag.

Preventie is te verdelen in vier soorten preventie. Twee daarvan vallen binnen de zorg: geïndiceerde en zorggerelateerde preventie. Geïndiceerde preventie richt zich op individuen met een verhoogd risico op ziekte. Zorggerelateerde preventie omvat het voorkomen van verergering bij een lichamelijke of psychische aandoening of het voorkomen van een aanvullende aandoening. Preventieve zorg of zorg met een preventief element kan voorkomen in iedere zorgsector. Er is veel ruimte om daarover afspraken te maken.

Enkele voorwaarden die Zorginstituut Nederland stelt aan preventie om het verzekerd te laten zijn in de Wlz en Zvw, zijn:

• De verzekerde heeft een ziekte of een hoog risico op ziekte;

• De zorg behoort tot de te verzekeren prestatie;

• De preventie-interventie moet voldoen aan de stand van de wetenschap en praktijk;

• De preventie-interventie in de Zvw moet voldoen aan het criterium 'zoals … dat plegen te bieden'.

Door deze voorwaarden is het mogelijk om preventieve elementen in bestaande zorgprestaties tot verzekerde zorg te laten horen. Veel zorgprestaties zijn ruim omschreven en noemen geen specifieke handelingen, waardoor hier ruimte is om preventieve zorg te leveren. Zo zijn huisartsenconsulten bewust algemeen beschreven voor de veelheid aan situaties die langs komt in de huisartsenpraktijk.

Tegelijk beperkt preventie zich niet alleen tot de Zvw en de Wlz. Zo bestaan preventieve interventies en handelingen waarbij meerdere wetten (Jeugdwet, Wmo, Zvw, Wlz) een bijdrage leveren. In de praktijk betekent dit dat er ook meerdere financieringsbronnen en inkopende partijen bij betrokken zijn. Op onze website is hier meer informatie over te vinden. Zo beschrijven we bijvoorbeeld in het standpunt 'Preventie is ook onze zorg' hoe verschillende wetten betrekking hebben op de vier vormen van preventie. Op het overheidsplatform Zorg voor Innoveren vindt u meer informatie over de verschillende zorgwetten en welke ruimte er is om te innoveren.

Bekostigen digitale zorg

De ruimte om digitale zorg in te zetten bij preventie is in wezen niet anders dan bij reguliere zorg. Volgens Zorginstituut Nederland is behandeling van risico op ziekte niet te onderscheiden van behandeling van een ziekte (Rapport – 'Preventie in de Zvw opnieuw ontleed'). In het geval van geïndiceerde preventie en zorggerelateerde preventie is er dus ook ruimte om digitale zorg te leveren en vergoed te krijgen.

Gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) Per zorgprestatie dient minimaal één contact tussen de zorgaanbieder en patiënt plaats te vinden. Sinds 2022 kan dit contact via een beeldverbinding zijn mits de zorgverlening zorginhoudelijk en qua tijdsbesteding vergelijkbaar is met een face-to-face contact.

Goede voorbeelden

• Heupfractuur bij vallen voorkomen door een heupairbag

• Super brains, een digitaal platform voor mensen met AD(H)D

• Thuisarts.nl gezonde leefstijl

• Leefstijlcoaching app en platform voor diabetes type 2 patiënten

2.2 Huisartsenzorg

Het maakt niet uit of een consult digitaal, telefonisch of fysiek plaatsvindt omdat de zorgprestaties algemeen omschreven zijn. Alleen de duur van het consult maakt uit: kort, normaal of lang. Dit geldt voor een consult bij de huisarts en de praktijkondersteuner (poh-ggz).

De bekostiging van de huisartsenzorg bestaat uit drie segmenten en een aantal prestaties dat buiten de segmenten valt.

• Segment 1 bevat prestaties met een maximumtarief om de basiszorg van de huisarts te bekostigen. Zo zijn er zorgprestaties voor consulten met de huisarts of poh-ggz. Ook is er een vast inschrijftarief per patiënt voor de financiering van overheadkosten.

• Segment 2 is bedoeld voor de bekostiging voor een specifieke groep chronisch zieken. Het bevat bijvoorbeeld zorgprestaties met een vrij tarief om ketenzorg voor diabetes mellitus type 2, vasculair risicomanagement en COPD te bekostigen. Zorgaanbieders en zorgverzekeraars kunnen afspreken om zorg voor deze aandoeningen met één prestatie en één tarief in rekening te brengen, maar dat hoeft niet. Zij zijn hiertoe niet verplicht en kunnen de zorgverlening ook met de zorgprestaties van segment 1 in rekening brengen. Het is daarnaast mogelijk om zonder contract een maximumtarief in rekening te brengen voor de meest voorkomende ketenzorgprestaties.

• Met segment 3 kunnen (gezondheids)uitkomsten en vernieuwing van zorg geleverd in segment 1 en 2 worden beloond. De huisarts kan zorgprestaties in dit segment alleen in rekening brengen als hij/zij hierover een overeenkomst heeft met de zorgverzekeraar. In deze overeenkomst kunnen ook voorwaarden staan over de invulling van deze zorgprestatie. De prestaties in dit segment hebben een vrij tarief.

• Overig: tot slot valt een aantal losse zorgprestaties buiten de segmenten.

Bekostigen digitale zorg

In ieder segment zijn mogelijkheden voor het bekostigen van digitale zorg.

Segment 1: Het inschrijftarief kan worden ingezet om de website te onderhouden en een online afsprakenplanner te financieren. Ook kan men in dit segment consulten op afstand declareren als reguliere consulten. In de opslag op het inschrijftarief voor inzet van poh-ggz valt onder andere de vergoeding voor begeleiding van zelfmanagementprogramma's door de poh-ggz die de huisartsenpraktijk via een vorm van e-health aanbiedt. Hierover kunnen eventueel nog aanvullende afspraken gemaakt worden met de zorgverzekeraar.

Als een consult op afstand zowel inhoudelijk als qua tijdsbesteding vergelijkbaar is met een consult in de spreekkamer, mag men een vorm van consult declareren. Bij bijvoorbeeld uitgebreider e-mailcontact kan men dus een declaratietitel kort consult, consult of lang consult declareren bij de zorgverzekeraar. Het gebruikte communicatiemiddel tussen huisarts en patiënt (face-to-face, telefoon, e-mail, persoonlijke gezondheidsomgeving etc.) doet er niet toe. Sinds 2019 zijn de consulten van de huisartsen afgestemd op digitale zorg. De poh-ggz die consulten heeft met de patiënt kan vergelijkbare prestaties declareren als de huisarts. Ook voor de poh-ggz geldt dat het communicatiemiddel met de patiënt (digitaal of niet) er niet meer toe doet.

Kortom, het maakt niet uit of een consult digitaal, telefonisch of fysiek plaatsvindt omdat de zorgprestaties algemeen omschreven zijn. Alleen de duur van het consult maakt uit: kort, normaal of lang. Dit geldt voor een consult bij de huisarts en voor een consult bij de poh-ggz.

Segment 2: Met dit segment wordt zorg rondom een specifieke groep chronisch zieken bekostigd. De ketenprestaties zijn algemeen beschreven. Hierdoor kunnen zorgaanbieders onderdelen van de ketenzorg op afstand leveren, of zelfmanagementprogramma's inzetten. Deze toepassingen van digitale zorg kunnen vergoed worden met het afgesproken tarief voor de integrale ketenprestatie (of indien van toepassing het maximumtarief).

Segment 3: In dit segment kunnen zorgverzekeraars en zorgaanbieders aanvullende afspraken maken om toepassingen van digitale zorg te bekostigen die volgens hen van waarde zijn voor de patiënt. Zo kunnen zij via de prestatie 'Zorgvernieuwing e-health' afspraken maken over de vergoeding van of beloning voor inzet van digitale zorg binnen de geboden zorgverlening. Dit geldt voor:

• digitale instrumenten voor zelfmanagement door de patiënt;

• digitale behandelvormen.

Via de prestatie 'Resultaatbeloning service en bereikbaarheid' kunnen huisartsen met verzekeraars afspraken maken over beloning van zorgkwaliteit en/of kosten door een verbetering in service en bereikbaarheid. Hieronder vallen afspraken over mogelijkheden voor patiënten om digitaal afspraken te maken met de huisartspraktijk, digitaal herhaalrecepten aan te vragen of volledige telefonische bereikbaarheid.

Regionale schaarste huisartsen In verschillende regio's in Nederland heerst een tekort aan huisartsenpersoneel om de huidige zorgvraag te beantwoorden. Een van de gevolgen hiervan is dat het voor sommige mensen in Nederland niet mogelijk is om zich in te schrijven bij een huisartsenpraktijk in de buurt. In een aantal regio's wordt dit opgelost door de inwoners digitale consulten aan te bieden bij een huisarts uit een regio waar voldoende capaciteit is. Voor sommige vragen is een fysiek bezoek aan de praktijk vereist. Ook bij een (grotendeels) digitaal georganiseerde huisarts moet dit dus altijd mogelijk zijn. Op deze manier kan digitale zorg er voor zorgen dat de basiszorg voor iedereen toegankelijk blijft, ook bij tijdelijke tekorten.

Meekijkconsult

Ook kan de huisarts de prestatie 'Meekijkconsult' gebruiken. Dit consult is bedoeld om expertise van andere zorgverleners, zoals medisch specialisten of andere experts, in te roepen om behandelbeleid te bepalen. Deze raadpleging kan zowel face-to-face als op afstand plaatsvinden. Het doel van de raadpleging is om verwijzing te voorkomen of, als dat nodig is, doelgericht te kunnen verwijzen. De huisarts blijft bij het inroepen van deze expertise de hoofdbehandelaar.

Overig

Een prestatie die valt buiten de drie segmenten is de prestatie 'Teledermatologie'. Hiermee kan de huisarts beeldmateriaal van een huidafwijking delen met een dermatoloog. De inzet van de dermatoloog die de huidafwijking beoordeelt, wordt bekostigd met een prestatie uit de tweede lijn ('Overig zorgproduct'). De huisarts bespreekt de uitslag met de patiënt.

Huisartsenposten: (triage)consult ook mogelijk op afstand

Binnen de ANW-zorg is onderscheid te maken tussen het eerste contact (de triage) en het mogelijke vervolg (consult of visite). Bij de triage wordt de zorgvraag geïnventariseerd en wordt bepaald of verder onderzoek middels een consult of visite noodzakelijk is. Voor het mogen declareren van de triage is het van belang dat de triage leidt tot een zorgadvies aan de patiënt. De wijze waarop triage plaatsvindt (via een speciale app, de telefoon of fysiek) is daarbij niet van belang. Ook het reguliere consult kan fysiek op de huisartsenpost, telefonisch en in digitale vorm (via bijvoorbeeld beeldbellen) plaatsvinden. De zorgprestaties zijn namelijk algemeen omschreven waardoor de wijze waarop de levering van zorg plaatsvindt niet uitmaakt.

Extra ruimte voor digitale zorg

• Deels vrije tarieven

• Veel maatwerkafspraken mogelijk in segment 3

• Ruime prestatiebeschrijvingen in segment 1 en 2

• Speciale prestaties zoals 'Teledermatologie' en 'Zorgvernieuwing e-health'

Goede voorbeelden

• LHV: Advies over inzet beeldbellen en videoconsult

• NHG: digitale zorg in de praktijk

• NeLL: onderzoek naar welke digitale zorgtoepassingen werken en welke niet

• Online-kennisdeling huisarts en medisch specialist

• Drentse huisartsenposten breiden digitaal spreekuur uit

2.3 Medisch-specialistische zorg

Per 2023 is de zorgprestatie Telemonitoring (039133) omgezet van een registratieve zorgactiviteit naar een overig zorgproduct (ozp) met een maximumtarief dat separaat geregistreerd en gedeclareerd kan worden.

De bekostiging van medisch-specialistische zorg gebeurt met dbc-zorgproducten en overige zorgproducten. De registratie van een diagnose en zorgactiviteiten binnen een vastgestelde periode leidt tot een dbc-zorgproduct. De zorgaanbieder brengt dit in rekening bij de zorgverzekeraar of patiënt. Afhankelijk van de kosten en inhoud van het zorgtraject zijn er verschillende dbc-zorgproducten. Deze producten weerspiegelen een gemiddeld zorgtraject. Zorg die vergelijkbaar is qua prijs en zorginhoud resulteert dan in hetzelfde dbc-zorgproduct, ook als de zorgactiviteiten niet identiek zijn.

Soms is het ook mogelijk om zorgactiviteiten los te bekostigen met een overig zorgproduct. Een voorbeeld zijn ic-dagen omdat deze zich lastig in een gemiddelde laten vertalen.

De meeste dbc-zorgproducten (circa 70%) hebben een vrij tarief. Voor de overige 30% gelden maximumtarieven (of hogere max-maxtarieven).

Bekostigen digitale zorg

Zorgactiviteiten beschrijven een medische handeling en mogen dus ook geregistreerd worden indien deze zorg op afstand heeft plaatsgevonden. Zorgactiviteiten zijn namelijk vorm- en locatieonafhankelijk, tenzij dit in de regelgeving of zorgactiviteitenomschrijving beperkt wordt.

Vaak staan in de regels geen nadere voorwaarden. Over het algemeen geldt dus dat een zorgactiviteit geregistreerd mag worden als deze op afstand is uitgevoerd, mits in de omschrijving geen face-to-face contact wordt vereist.

Voor een aantal toepassingen van digitale zorg gelden in overleg met veldpartijen wel specifieke zorgactiviteiten. Het gaan dan om de volgende toepassingen.

Telemonitoring

Per 2023 is zorgprestatie telemonitoring (039133) omgezet naar een overig zorgproduct (add-on overig) met een maximumtarief. Voorheen bestond de zorgprestatie als registratieve zorgactiviteit, waardoor deze zorg onvoldoende herkenbaar was in de declaratie en zorginkoop. Ook kon het alleen gedeclareerd worden wanneer in het subtraject naast telemonitoring ook een polikliniekbezoek of consult plaatsvond en werd geregistreerd. Dit is niet langer een eis. Omdat telemonitoring er op gericht is om reguliere consulten te vervangen of verminderen, belemmerde deze oude vorm de doelmatigheid van de zorg en het gebruik van telemonitoring.

De prestatie telemonitoring (039133) kan maximaal één keer per 120 dagen gedeclareerd worden, en declaratie vindt plaats zolang de patiënt gebruik maakt van telemonitoring. Ook wanneer er gedurende die 120 dagen tijdsintervallen zijn waarbinnen geen meting plaatsvindt, wordt de prestatie gedeclareerd.

Als bij een patiënt met meerdere (chronische) aandoeningen tegelijkertijd meerdere vormen van telemonitoring wordt gebruikt, kan dit per aandoening worden geregistreerd en gedeclareerd, mits het gaat om verschillende parameters en/of meetwaarden bij verschillende medisch specialismen.

Met deze prestatie kunnen kosten voor software, hardware en de inzet van medisch professionals worden bekostigd. Het maximumtarief is hetzelfde voor alle aandoeningen en soorten patiënten. Meer informatie is te vinden in de documenten van deze dbc-release .

Om deze zorgprestatie tot stand te laten komen, heeft veel overleg met veldpartijen plaatsgevonden. In dat proces zijn zorgvuldige afwegingen gemaakt welke registratie- en declaratiebepalingen gelden. Tegelijk is afgesproken welke zorginhoudelijke afspraken en gedetailleerde uitwerking in de door partijen opgestelde Handreiking Telemonitoring komt te staan.

Consulten op afstand

De regels voor consulten op afstand zijn sinds 2021 structureel verruimd.

• Voor een eerste consult op afstand kan de zorgaanbieder de zorgactiviteit voor een screen-to-screen consult (190165), belconsult (190164) of schriftelijke consultatie (190167) registreren.

• Voor een herhaalconsult op afstand kan de zorgaanbieder een van deze zorgactiviteiten voor screen-to-screen consult (190166), belconsult (190162) of schriftelijke consultatie (190163) registreren.

Voorwaarde is wel dat het consult op afstand zowel inhoudelijk als qua tijdsbesteding vergelijkbaar is met de zorgverlening tijdens een regulier polikliniekbezoek.

Intercollegiaal consult en medebehandeling Sinds 2022 is het structureel toegestaan om, wanneer de situatie daar om vraagt, de zorgactiviteiten voor het intercollegiaal consult (190009) en medebehandeling (190017) te declareren als deze op afstand worden gegeven. Beoordeling van iedere situatie wordt gedaan door de medisch specialist, arts-assistent, verpleegkundig specialist of physician assistant.

Elektronische berichten met patiënt

In het algemeen geldt dat een zorgactiviteit pas geregistreerd mag worden als deze volledig is uitgevoerd en deze voldoet aan de omschrijving. Voor een schriftelijke consultatie betekent dit dat deze zorgactiviteit pas geregistreerd kan worden na het laatste contact van de consultatie. De verschillende (elektronische) berichten waar het schriftelijk consult uit bestaat maken samen de zorgactiviteit, en is dus bij het laatste bericht pas compleet uitgevoerd. Als een arts verspreid over meerdere dagen meerdere berichten stuurt naar een patiënt (en bijv. vrijdag is het laatste, afsluitende bericht), kunnen deze berichten samen op vrijdag als één schriftelijke consultatie worden geregistreerd.

Medisch-specialistische zorg in de thuissituatie

Steeds vaker is het mogelijk om medisch-specialistische zorg bij patiënten thuis te leveren. Dit is een goed voorbeeld van passende zorg; zorg zoveel mogelijk dichtbij de patiënt leveren en alleen in het ziekenhuis als het moet. Vandaar dat de meeste zorgactiviteiten ook locatie-onafhankelijk zijn omschreven. Voor patiënten is het fijn als zij niet steeds op en neer naar het ziekenhuis moeten. Ook kan deze ontwikkeling helpen de zorg betaalbaar te houden. Sinds 2020 is er ook een zorgprestatie (190228) die de declaratie van klinische zorg in de thuissituatie mogelijk maakt. Zo worden er sinds enkele jaren patiënten met hartfalen succesvol in de thuissituatie behandeld, waardoor deze groep niet naar een zorginstelling hoeft voor behandeling. Deze zorgactiviteit wordt enkel geregistreerd indien er sprake is van een consult dat minimaal twee keer de standaard consulttijd in beslag neemt die voor het betreffende specialisme gebruikelijk is. Hiervoor geldt een contractvereiste met de zorgverzekeraar.

Transformatiegelden uit Integraal Zorgakkoord

Zorgaanbieders kunnen aanspraak maken op transformatiegelden door in een transformatieplan aan te geven hoe zij willen bijdragen aan de transformatie richting passende zorg. Een transformatieplan wordt beoordeeld door de twee grootste zorgverzekeraars in de bewuste regio. Betaling van de transformatiegelden is gekoppeld aan het behalen van de overeengekomen resultaten, en wordt gemonitord door dezelfde twee zorgverzekeraars.

Beoordelen van diagnostiek op verzoek van de huisarts

Een medisch specialist kan op verzoek van de huisarts diagnostiek beoordelen. Dit gebeurt meestal via digitale uitwisseling van gegevens. Een medisch specialist kan bijvoorbeeld een dermatologische klacht, een ECG, holteronderzoek, inspanningsonderzoek, of longfunctieonderzoek beoordelen. Hiervoor kunnen de zorgprestaties voor eerstelijnsdiagnostiek gedeclareerd worden. Voor deze prestaties gelden vrije tarieven.

Onderlinge dienstverlening

Om de samenwerking tussen zorgaanbieders niet in de weg te staan, kan sinds 2020 onderlinge dienstverlening ook plaatsvinden tussen zorgaanbieders uit de eerste lijn en zorgaanbieders uit de tweede lijn. Ook dit is passende zorg: zorg in de eerste lijn als het kan en alleen in de tweede lijn als het moet.

Facultatieve prestatie

Sinds 2021 is er binnen de medisch specialistische zorg een aanvullende mogelijkheid voor bekostiging ingevoerd die kansen biedt voor het anders organiseren van zorg, bijvoorbeeld met digitale zorg: de facultatieve prestatie. Binnen deze prestatie kunnen zorgverzekeraars en zorgaanbieders afspraken maken over lokale of regionale zorgvormen die lastig te bekostigen zijn met de reguliere dbc's. Over de facultatieve prestatie is september 2022 een informatiekaart gemaakt met meer informatie.

Tijdelijke verruimingen zorg op afstand

Voor een aantal specifieke situaties in de medisch specialistische zorg geldt tot nader bericht nog een tijdelijke verruiming.

Extra ruimte voor digitale zorg

• Ruime prestatiebeschrijvingen

• Grotendeels vrije tarieven

• Max-max tarieven

• Facultatieve prestatie

• Speciale zorgactiviteiten voor digitale zorg

• Transformatiegelden beschikbaar

Goede voorbeelden

• Vliegwiel-coalitie: praktische voorbeelden, handreikingen en tools telebegeleiding

• Canisius Wilhelmina Ziekenhuis: telemonitoren bij 15+ zorgpaden

• Medisch contact: samenwerking eerste en tweede lijn en thuismonitoren bij covid-19

• Amsterdam UMC: Handleiding videoconsult voor patiënt

• Minder ziekenhuisopnames en minder polikliniekbezoeken bij chronische darmpatiënten

• Thuismeting vergroot regie voor patiënten

• Patiëntperspectief: 'Telemonitoring geeft me vrijheid'

• Online coach voor patiënten met een chronische ziekte

• Implementatiekaart telebegeleiding hartfalen

2.4 Paramedische zorg

Paramedische zorgprestaties (veelal zittingen) zijn algemeen omschreven. Om deze te kunnen declareren maakt het dus niet uit of de zorg digitaal, telefonisch of fysiek plaatsvindt, mits de zorg voldoet aan de wet- en regelgeving en richtlijnen voor goede zorg. Dit biedt zorgaanbieders en –verzekeraars ruimte om keuzes en afspraken te maken over de inzet van digitale zorg.

Onder paramedische zorg vallen de sectoren fysiotherapie, oefentherapie, logopedie, ergotherapie en diëtetiek. De eerste drie sectoren kennen prestaties per patiëntcontact waarbij een bedrag per prestatie (zoals een zitting) wordt gedeclareerd. Bij ergotherapie en diëtetiek worden deze in tijdseenheden per vijftien minuten gedeclareerd.

Alle prestaties in de paramedische sectoren kennen een vrij tarief en zijn veelal ruim omschreven. Zo kunnen zorgverzekeraars en zorgaanbieders zelf verder invulling geven aan hun afspraken in die sector.

Bekostigen digitale zorg

• Binnen bestaande zorgprestaties mogen zorgaanbieders het zorgproces veranderen door bijvoorbeeld digitale zorg in plaats van een behandeling in de praktijkruimte aan te bieden. Door de ruim omschreven zorgprestaties, zoals de algemene prestatie 'zitting', is het mogelijk om digitale zorg te declareren. In het geval dat (de voorwaarden van) een prestatiebeschrijving de declaratie van een andere manier van zorgverlening belemmert, kunnen in sommige gevallen een zorgaanbieder en zorgverzekeraar samen een facultatieve prestatie aanvragen.

Of digitale zorg geleverd kan worden, wordt in de meeste gevallen beoordeeld door de zorgaanbieder, met inachtneming van wet- en regelgeving en richtlijnen over goede zorg. Voorwaarde voor het declareren van digitale zorg is wel dat de zorg op afstand inhoudelijk vergelijkbaar is met de reguliere zorgverlening.

Kosten die zorgaanbieders maken voor digitale zorgtoepassingen mogen niet afzonderlijk in rekening gebracht worden. Deze kosten zijn inbegrepen in de tarieven van de zorgprestaties.

Extra ruimte voor digitale zorg

• Vrije tarieven

• Ruime omschrijvingen zorgprestaties

• Facultatieve prestatie

Goede voorbeelden

• Online fysiotherapie en apps

2.5 Farmaceutische zorg

In de prestaties voor farmaceutische zorg staat niet hoe je de zorg precies moet leveren aan de patiënt. Dit kan dus zowel face-to-face als digitaal of telefonisch. Gesprekken die onderdeel uitmaken van de zorg hoeven dus niet aan de balie plaats te vinden om gedeclareerd te mogen worden.

Bekostiging van farmaceutische zorg gebeurt met zorgprestaties voor onder andere de verstrekking van een geneesmiddel, medicatiebeoordeling en voor farmaceutische begeleiding van een patiënt, bijvoorbeeld bij een ziekenhuisopname.

Alle zorgprestaties kennen een vrij tarief en zijn veelal ruim omschreven. Zo kunnen zorgverzekeraars en zorgaanbieders zelf verder invulling geven aan hun afspraken in de sector.

Bekostigen digitale zorg

In de zorgprestaties van de farmaceutische zorg staat niet beschreven op welke manier de zorg geleverd moet worden. Dit mag dus fysiek in de apotheek gebeuren, maar mag ook digitaal plaatsvinden. In beiden gevallen mag de zorg gedeclareerd worden. Voorwaarde voor het declareren van de digitale zorg is wel dat de zorg op afstand inhoudelijk vergelijkbaar is met de reguliere zorgverlening.

Daarnaast is het mogelijk voor een zorgaanbieder en zorgverzekeraar om samen een facultatieve prestatie aan te vragen, wanneer (digitale) zorg aangeboden wordt die afwijkt van de prestaties zoals omschreven.

Extra ruimte voor digitale zorg

• Vrije tarieven

• Ruime omschrijvingen zorgprestaties

• Facultatieve prestatie

Goede voorbeelden

• Apotheek app geeft medicatieoverzicht

• Online betrouwbare informatie over medicijnen: apotheek.nl

2.6 Mondzorg

De meeste verrichtingen in de mondzorg kunnen alleen uitgevoerd worden als de patiënt fysiek aanwezig is. Wanneer de zorg, zoals omschreven in de prestatie, ook digitaal plaats kan vinden mag je hiervoor de bestaande prestatie in rekening brengen.

Bekostiging van de mondzorg vindt plaats met specifieke mondzorgprestaties. Deze hebben een maximumtarief. In de zorgprestaties (met uitzondering van beugelconsulten) staat niet de vereiste dat een patiënt fysiek aanwezig moet zijn. Echter kunnen verreweg de meeste verrichtingen in de mondzorg alleen uitgevoerd worden als de patiënt fysiek aanwezig is.

Bekostigen digitale zorg

Als het mogelijk is om de zorg zoals omschreven in de prestatie digitaal te leveren, mag hiervoor de betreffende prestatie in rekening worden gebracht. Deze zorg op afstand moet de reguliere vorm van de zorg vervangen.

In afspraak met de zorgverzekeraar kan een zorgverlener ook gebruik maken van het hogere max-maxtarief, waardoor financieel extra ruimte kan ontstaan voor het declareren van digitale zorg.

Beugelconsult op afstand

Sinds 2023 is het mogelijk om de eerder genoemde beugelconsulten ook te declareren wanneer deze 'op afstand' plaatsvinden om de voortgang van de behandeling te beoordelen. Hiervoor is de prestatie F520 opgenomen in de prestatie- en tariefbeschikking orthodontische zorg. Deze prestatie luidt in 2024 als volgt:

Een beugelconsult op afstand om de voortgang van de behandeling te beoordelen. Deze prestatie kan alleen in rekening worden gebracht indien er sprake is van directe tijd met de patiënt. Deze prestatie mag voor het eerst in rekening worden gebracht in de kalendermaand volgend op de kalendermaand waarin de beugel is geplaatst. Ongeacht het aantal consulten per kalendermaand. Indien het beugelconsult op afstand in dezelfde kalendermaand plaatsvindt als een fysiek beugelconsult, dan valt het consult op afstand binnen de prestaties voor de fysieke beugelconsulten en mag enkel het fysieke beugelconsult in rekening worden gebracht.

Extra ruimte voor digitale zorg

• Max-max tarieven

Goede voorbeelden

• Applicatie helpt met advies en instructies

• Artikel: mondzorg op afstand

2.7 Geboortezorg

Het verschilt per discipline van geboortezorg hoe de zorgprestaties omschreven zijn. De begeleiding van de zwangerschap of postnatale zorg kunnen gedeeltelijk digitaal worden geleverd. Door de algemene omschrijvingen van prestaties kunnen deze dus fysiek of digitaal worden geleverd.

Geboortezorg is de zorg voor moeder en kind rondom de zwangerschap en geboorte. Dit kan op twee manieren bekostigd worden.

• Integrale bekostiging, bedoeld om samenwerking van zorgaanbieders in de geboortezorg makkelijker te maken en kwaliteit van zorg te verhogen. Deze integrale prestaties hebben een vrij tarief waarover zorgaanbieders en zorgverzekeraar afspraken maken.

• Monodisciplinaire bekostiging: prestaties die specifiek gelden voor de verloskundige zorg, kraamzorg of gynaecologische zorg.

Verloskunde

Zorgprestaties in de verloskundige zorg omvatten soms een individuele handeling en soms een periode in de zwangerschap, de bevalling of de kraamperiode, zoals volledige prenatale zorg en natale verloskundige zorg. Ook zijn er zorgprestaties voor de volledige verloskundige zorg van een zwangere. De prestaties in de verloskundige zorg hebben een maximumtarief.

Kraamzorg

Zorgprestaties voor kraamzorg en partusassistentie worden per uur gedeclareerd. Aanvullend hierop zijn prestaties per inschrijving, intake en partusassistentie. Zorgprestaties in de kraamzorg hebben een maximumtarief.

Gynaecologie

Gynaecologische zorg wordt bekostigd met dbc-zorgproducten (zie medisch-specialistische zorg). Deze zorgprestaties kennen – op enkele uitzonderingen na - een vrij tarief.

Bekostiging digitale zorg

Echo's en acute zorg rondom de bevalling kunnen uiteraard alleen gegeven worden als de cliënt fysiek aanwezig is. De begeleiding van de zwangerschap of de begeleiding van de postnatale zorg kan tot op zekere hoogte wel digitaal geleverd worden. In de meeste gevallen staat in deze zorgprestaties van verloskunde en gynaecologie dan ook niet beschreven hoe de zorg geleverd moet worden. Hetzelfde geldt voor de breed omschreven integrale prestaties. Dat betekent dat de zorg ook digitaal geleverd mag worden, wanneer dat mogelijk is. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld digitale consulten georganiseerd worden.

Extra ruimte voor digitale zorg

• Vrije tarieven en ruime omschrijvingen voor integrale bekostiging

• Vrije tarieven voor gynaecologie en max-max tarieven voor eerstelijns verloskunde

• Max-max tarieven voor kraamzorg

• Ruime omschrijvingen verschillende zorgprestaties bij verloskunde

Goede voorbeelden

• Thuismonitoring bij zwangerschap

• Digitale kraamzorg ter vervanging van fysieke kraamzorg

• Digitale groepsbijeenkomsten Centering Pregnancy voor Eritrese zwangeren

2.8 GGZ en forensische zorg

De ggz en forensische zorg kennen algemeen omschreven zorgprestaties, wat betekent dat de manier waarop zorg wordt geleverd niet is voorgeschreven. Dit betekent dat de zorg zowel fysiek als digitaal geleverd kan worden. Het wordt hiermee mogelijk gemaakt om op vele manieren digitale zorg aan te bieden, mits het tarief onder het maximumtarief blijft.

Zorgprestatiemodel sinds 2022

Vanaf 2022 werken de ggz en forensische zorg met een nieuwe bekostiging: het zorgprestatiemodel. De zorgprestaties weerspiegelen de daadwerkelijk geleverd zorg.

Met dit nieuwe model is afscheid genomen van de dbc's en zzp's in de gespecialiseerde ggz, de dbbc's in de forensische zorg en de prestaties in de generalistische basis-ggz. In plaats daarvan zijn consulten gekomen. Consulten zijn er in verschillende tijdseenheden ('vanaf x minuten'). De consulten maken geen onderscheid in hoe de zorg geleverd wordt, fysiek of digitaal. Er wordt dus geen onderscheid gemaakt tussen een fysiek of digitaal consult. Dit betekent dat het mogelijk is om op veel manieren digitale zorg aan te bieden. Het tarief moet hierbij onder het maximumtarief blijven. In afspraak met de zorgverzekeraar kan een zorgverlener ook gebruik maken van het hogere max-maxtarief.

Asynchrone digitale zorg

Ook e-mail of chatcontact is te declareren binnen het Zorgprestatiemodel. Dit noemen we asynchrone digitale zorg. De zorgaanbieder registreert per patiënt één consult per dag op basis van de totale tijd besteed aan het contact met de patiënt op verschillende momenten van die dag. Deze totale tijd op een dag mag dus onderbroken zijn.

Facultatieve of innovatieve prestatie

Naast het bekostigen van digitale zorg binnen de reguliere prestaties, is het mogelijk voor een zorgaanbieder en zorgverzekeraar om samen een facultatieve of innovatieve prestatie aan te vragen als de zorg niet past binnen de bestaande prestatiestructuur. Voorbeelden van digitale zorg waarvoor nu facultatieve prestaties zijn goedgekeurd, zijn Superbrains en Goalie. Dit zijn apps binnen de behandeltraject worden ingezet.

Extra ruimte voor digitale zorg

• Max-max tarieven

• Ruime omschrijvingen zorgprestaties

• Facultatieve prestatie

Goede voorbeelden

• Online zoeken en vergelijken van behandelmogelijkheden

• Online screening verkort wachtlijsten in de GGZ

• Online therapie wordt vergoed

• Traumabehandeling met VR-therapie

• Onderzoek UMC: Patiënten ggz positief over digitale zorg in coronatijd

2.9 Langdurige zorg

Wonend in een zorginstelling: Het (dag)tarief behorende bij een zorgzwaartepakket (zzp) of volledig pakket thuis (vpt) kan je naar eigen inzicht besteden, dus ook aan digitale zorg. Thuiszorg: Telefonisch of digitaal contact mag je ook als direct contact declareren, hierbij geldt dus hetzelfde uurtarief. Daarnaast mag je per maand per cliënt in totaal maximaal 6,5 uur declareren voor thuiszorgtechnologie tegen het afgesproken tarief voor verpleging, persoonlijke verzorging of begeleiding. Toezicht op cliënten valt hier ook onder.

Cliënten die verpleging en verzorging nodig hebben kunnen deze zorg thuis krijgen of gaan wonen bij een zorgaanbieder. Deze zorg valt onder de Wlz of (in het geval van wijkverpleging; zie aldaar) de Zvw. Voor de Wlz-zorg heeft een cliënt een indicatie van het CIZ nodig in de vorm van een zorgprofiel.

Wonen in een instelling

Het declareren van Wlz-zorg in een instelling gebeurt op basis van zorgzwaartepakketten (zzp). Een zzp heeft een beleidsregelwaarde per dag. De zorgkantoren en zorgaanbieders komen in de inkoop tot de definitieve prijs (tarief).

De langdurige ggz en gehandicaptenzorg kennen eenzelfde bekostigingssystematiek.

Thuiswonend

In de Wlz gebeurt de bekostiging van zorg thuis via het modulair pakket thuis (mpt), het volledig pakket thuis (vpt) of via een persoonsgebonden budget. Voor het mpt en vpt zijn prestaties vastgesteld met beleidsregelwaardes per uur, per dagdeel of per dag.

Bekostigen digitale zorg

Wonen in een instelling

Zorgaanbieders kunnen het afgesproken dagtarief voor Wlz-zorg in een instelling naar eigen inzicht besteden. Ze kunnen een deel ervan inzetten voor digitale toepassingen voor hun cliënten zoals slimme sensoren die de beweegruimte van cliënten vergroten. Daarnaast kan een instelling met het zorgkantoor afspraken maken over een hoger tarief voor de inzet van digitale zorg. Voorwaarde is wel dat het afgesproken tarief onder de beleidsregelwaarde blijft.

Thuiswonend

In de Wlz kan de zorgaanbieder direct contact met de cliënt in de thuissituatie bekostigen via het uurtarief. Deze prestaties gelden ook voor contacten via beeldscherm en telefonische contacten.

Aanvullende vergoeding voor thuiszorgtechnologie

Sinds 2020 is de aanvullende vergoeding voor het inzetten van thuiszorgtechnologie verruimd. Deze vergoeding kan gedeclareerd worden bovenop de uren voor (verplaatste) directe contacttijd, waarbij het niet uit maakt welke vorm van thuiszorgtechnologie ingezet wordt. Zorgkantoor en zorgaanbieder bepalen samen welke thuiszorgtechnologie, zowel software als hardware, voor welke cliënt wordt ingezet. De totaal declareerde zorg (inclusief thuiszorgtechnologie) moet wel binnen de Wlz-aanspraak vallen. Een voorbeeld is het inzetten van digitaal toezicht op afstand in de thuissituatie die het langer thuis wonen mogelijk maakt. Ook de kosten van de inzet van een deskundige die met thuiszorgtechnologie op afstand meekijkt, valt onder deze aanvullende vergoedingsmogelijkheid. Ook valt te denken aan kosten zoals:

• Aanschaf/huur, installatie, (preventief) onderhoud en storingsonderhoud van het digitale middel;

• Beschikbaarheid van de achterwachtfunctie;

• Telefonische controles in geval van falen van apparatuur;

• Verwerken van uitgiften en signaleringen;

• Abonnementsgelden.

Per cliënt die door middel van thuiszorgtechnologie zorg ontvangt op basis van een modulair pakket thuis (mpt), kan een instelling in totaal maximaal 6,5 uur per maand declareren tegen maximaal het afgesproken tarief van de prestatie persoonlijke verzorging (H138) of begeleiding (H306) of verpleging (H139). Let op! Dit zijn aparte prestatiecodes voor thuiszorgtechnologie.

Ook kan overeengekomen worden met de zorgaanbieder bijvoorbeeld hardware niet te vergoeden, als een patiënt hier al over beschikt (zoals een mobiele telefoon of tablet). Onder de wettelijke aanspraak van de Wlz valt ook het toezicht op cliënten. Dit betekent dat de mogelijkheid voor een extra vergoeding ook geldt voor deze zorgactiviteit.

Zorgaanbieders maken gebruik van de ruimte die dag- of uurtarieven bieden om keuzes te maken voor een goede inzet van middelen. Voor zorg thuis kunnen zorgaanbieders gebruik maken van de prestaties voor thuiszorgtechnologie.

Extra ruimte voor digitale zorg

• Aanvullende vergoeding thuiszorgtechnologie verruimd en vereenvoudigd

• Ruime prestatiebeschrijvingen

• Zorg op afstand mogelijk met directe contacttijd

• Goede voorbeelden

• Vilans: Tijdbesparende technologieën in de ouderenzorg

• Verzameling technologische toepassingen voor het verpleeghuis

• Digitale ontmoetingsplek voor ouders en verwanten van kind

2.10 Wijkverpleging

Directe zorglevering op afstand mag als directe contacttijd gedeclareerd, hierbij geldt dus hetzelfde uurtarief. Daarnaast mag je per maand per cliënt maximaal 6,5 uur declareren voor thuiszorgtechnologie tegen het afgesproken tarief voor verpleging en/of persoonlijke verzorging. Hiervoor geldt wel een contractvoorwaarde met de zorgverzekeraar. Begeleiding van en toezicht op cliënten zijn niet van toepassing in de Zvw. Bovendien is er binnen het experiment cliëntprofielen verpleging en verzorging veel ruimte om afspraken te maken over digitale zorgtoepassingen.

Bekostiging wijkverpleging algemeen

Cliënten die verpleging en verzorging nodig hebben kunnen deze zorg in instellingen ontvangen op basis van de Wlz, of thuis op basis van de Wlz of Zvw. Hier gaan wij in op verpleging en verzorging thuis op basis van de Zvw, oftewel de wijkverpleging.

Uitgangspunt: digitale zorg, tenzij

De sector heeft in 2022 definitief het principe 'digitale zorg, tenzij' omarmt voor de wijkverpleging. Technologie wordt ingezet waar het kan tenzij dat (nog) niet kan, bijvoorbeeld vanwege de context van de individuele cliënt die niet in staat is zorg via de digitale weg te ontvangen. Het is aan de wijkverpleegkundige in samenspraak met de cliënt om dit te bepalen of digitale zorg passend is.

Met de regelgeving verpleging en verzorging zorgen we voor financiële prikkels om de toepassing van zorgtechnologie aantrekkelijker te maken en onbedoelde financiële belemmeringen weg te nemen.

Bekostigen digitale zorg

Naast het experiment is het mogelijk om gebruik te maken van de ruimte in de reguliere bekostiging met uurtarieven. Ook deze bekostiging biedt ruimte voor afspraken over inzet van digitale zorg. Zorg via beeldschermcommunicatie of telefonisch maken ook onderdeel uit van het uurtarief voor directe contacttijd met een patiënt.

Aanvullende vergoeding voor thuiszorgtechnologie

Sinds 2020 is de aanvullende vergoeding voor het inzetten van thuiszorgtechnologie verruimd. Deze vergoeding kan gedeclareerd worden bovenop de uren voor directe contacttijd, waarbij het niet uit maakt welke vorm van thuiszorgtechnologie ingezet wordt. Voor deze aanvullende vergoeding geldt een contractvereiste. Zorgaanbieder en zorgverzekeraar bepalen samen welke thuiszorgtechnologie, zowel software als hardware, voor welke patiënt wordt ingezet. Een voorbeeld zijn sensoren in de thuissituatie die het langer thuis wonen mogelijk maakt.

De kosten voor de inzet van een deskundige die met thuiszorgtechnologie op afstand meekijkt, vallen ook onder deze aanvullende vergoedingsmogelijkheid. Tevens valt te denken aan kosten zoals:

• Aanschaf/huur, installatie, (preventief) onderhoud en storingsonderhoud van het digitale middel;

• Beschikbaarheid van de achterwachtfunctie;

• Telefonische controles in geval van falen van apparatuur;

• Verwerken van uitgiften en signaleringen;

• Abonnementsgelden.

Per patiënt die door middel van thuiszorgtechnologie zorg ontvangt, kan maximaal 6,5 uur per maand tegen maximaal het afgesproken tarief van verpleging en/of persoonlijke verzorging worden gedeclareerd. Directe contacttijd die nodig is bij thuiszorgtechnologie kan via de reguliere prestaties gedeclareerd worden. Ook kan overeengekomen worden om bijvoorbeeld hardware niet te vergoeden, als de patiënt hier al over beschikt (zoals een mobiele telefoon of tablet).

Prestatie 'beloning op maat'

Daarnaast biedt de prestatie 'beloning op maat' ruimte om samen op lokaal niveau afspraken te maken over het belonen van innovatie, kwaliteit en uitkomsten van zorg of naar de bediende populatie van de zorgaanbieder. Zo kan men bijvoorbeeld een extra beloning afspreken omdat een aanbieder patiënten op afstand monitort. Voordeel van deze prestatie is dat deze een vrij tarief kent. Ook voor deze aanvullende vergoeding geldt een contractvereiste.

Mogelijkheden gebruik contractering shared savings en shared benefits

In de contractering is het mogelijk om gebruik te maken van afspraken over digitale zorg via shared savings en shared benefits (SS/SB). Met SS/SB afspraken is het mogelijk om digitale zorg in de wijkverpleging te stimuleren. Zorgaanbieders en zorgverzekeraars maken gezamenlijk afspraken over de inzet van digitale zorg bij cliënten. Hierbij komen de besparing of winsten door de inzet van digitale zorg thuis ten opzichte van de reguliere zorg ter beschikking van de zorgaanbieder en zorgverzekeraar.

In de praktijk kan er vervolgzorg (bijvoorbeeld een spoedopname in het ziekenhuis) worden voorkomen door de inzet van digitale zorg in de thuisomgeving. In dit soort gevallen kunnen afspraken het mogelijk maken dat de besparing door het voorkomen van vervolgzorg terugvloeit naar de zorgaanbieder binnen de wijkverpleging. Zo wordt de besparing die zich voordoet bij de zorgverzekeraar in de praktijk gedeeld met de zorgaanbieders die verantwoordelijk zijn voor de besparingen. Deze contractinnovatie stimuleert de doelmatigheid binnen de wijkverpleging, omdat bij gelijke patiëntuitkomsten de sector meeprofiteert van de lagere kosten van geleverde zorg.

Besparing in de vorm van beschikbare uren van personeel bij zorgaanbieders kunnen aan andere cliënten besteed worden. Ook kunnen zorgaanbieders met zorgverzekeraars afspraken maken over de financiële besparing die de inzet van digitale zorg oplevert. Zorgaanbieders kunnen dan een deel van de besparing (of winsten) zelf houden en (mogelijk) besteden aan het verbeteren van digitale zorg in de wijkverpleging.

Tips voor het gebruik van shared savings en shared benefits voor zorgaanbieders

• Begin niet te groot. Begin als zorgaanbieder met een beperkt aantal cliënten en kijk of de contractafspraken leiden tot de gewenste effecten. Hierdoor wordt het risico beperkt.

• Stel samen met de zorgverzekeraar een businesscase op, waarbij duidelijk wordt hoe de besparing en winsten verdeeld worden.

• Schaal op als dat wenselijk en mogelijk is. Rol deze contractafspraken uit naar andere zorgverzekeraars. Hier kan ook weer begonnen met beperkte omvang van de afspraak.

Extra ruimte voor digitale zorg

• Aanvullende vergoeding thuiszorgtechnologie verruimd en vereenvoudigd

• Ruime prestatiebeschrijvingen

• Vrije tarieven voor een aantal prestaties wijkverpleging

• Experiment cliëntprofielen verpleging en verzorging biedt veel vrijheid

• Mogelijkheid gebruik shared savings en shared benefits

Goede voorbeelden

In opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport hebben Vilans en Significant Public een rapport opgesteld met dertien tijdbesparende zorgtechnologieën. In dit rapport wordt ingegaan op de effecten en aandachtspunten van deze zorgtechnologieën die potentie hebben of bewezen tijd besparen.

• App voor samen verzorgen complexe wonden

• Verwijshulp maakt actuele capaciteit revalidatie, verpleeg- en verzorgingshuizen inzichtelijk

• Thuiszorgorganisatie combineert probleem en oplossing via beeldbellen of intelligent AI systeem

• Bundeling thuiszorgtechnologie met een abonnement bij een digitale zorg leverancier voor optimale en passende inzet van thuiszorgtechnologie per cliënt.

• Leefstijlmonitoring en ondersteuning dagstructuur door middel van beeldscherm of sociale robot.

• Heupairbag, slim incontinentiemateriaal, elektronisch toegangsbeheer, medicijndispencer, smart glass, geavanceerde domotica.

• Externe leefcirkels, technologie die cliënten kan volgen waar deze dwaalt of gaat dwalen. Voorbeelden zijn GPS trackers, leefcirkels en baken technologie.

• Meerjarencontract oudereninstelling en zorgverzekeraar met aandacht voor preventie en digitale zorg

2.11 Medische applicaties

Mensen gebruiken steeds vaker applicaties (hierna: apps) om hun gezondheid of leefstijl in kaart te brengen of als ondersteuning bij een ziekte. Een app is een medisch hulpmiddel wanneer deze door een fabrikant is ontwikkeld om een diagnose te stellen, ziekten of gebreken te voorkomen of te behandelen. De fabrikant van zo'n app is verantwoordelijkheid voor de kwaliteit en veiligheid ervan; het toezicht ligt bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. In alle zorgsectoren worden apps gebruikt. Sommigen ondersteunen de bedrijfsvoering, sommigen worden gebruikt om te communiceren, anderen spelen een directe rol in de zorglevering. Afhankelijk van wat de app doet of waar deze wordt gebruikt, valt deze onder verschillende regels. Dit is van invloed op hoe de app bekostigd of gedeclareerd kan worden.

Wanneer is een app een medisch hulpmiddel?

De wet op de Medische Hulpmiddelen heeft een brede definitie van medische hulpmiddelen. Medische hulpmiddelen zijn producten die gebruikt worden bij het voorkomen, het diagnosticeren, de behandeling en de ondersteuning van een ziekte of beperking/handicap. Door deze brede definitie zijn zaken als hoortoestellen, operatiematerialen en bloeddrukmeters allemaal medische hulpmiddelen. Software, zoals een app, kan ook een medisch hulpmiddel zijn als de fabrikant het gemaakt heeft om therapeutisch of diagnostisch te gebruiken. Als software nodig is voor de goede werking van een medisch hulpmiddel, is de software zelf ook een medisch hulpmiddel (hierna: een medische app). Bijvoorbeeld een app voor thuismonitoring van patiënten met hartfalen. Bij het bepalen of iets een medisch hulpmiddel is, maakt het niet uit waar de patiënt, cliënt of zorgaanbieder het hulpmiddel gebruikt.

Hoe wordt een medische app bekostigd?

Het is belangrijk dat een patiënt of cliënt of burger de juiste zorg krijgt. Omdat zorgprestaties veelal functioneel omschreven worden, staat doorgaans omschreven welk soort zorg geleverd moet worden, niet hoe de geleverd moet worden. Als een medisch hulpmiddel gebruikt wordt als onderdeel van zorglevering, staat in onze regelgeving vaak geen bepaling of dat een medische hulpmiddel digitaal of analoog moet zijn. Dat betekent dat als een medische app een functie vervult die eerder analoog werd vervuld, deze op dezelfde manier vergoed en betaald kan worden.

Voor alle zorg, dus ook die door medische apps geleverd of ondersteund wordt, geldt voor alle sectoren dat deze moet voldoen aan de stand van de wetenschap en praktijk om gedeclareerd te mogen worden. Als een medische app voldoet aan de stand van wetenschap en de praktijk, geldt dat dit hulpmiddel op dezelfde manier gefinancierd wordt als de eerder bestaande zorglevering. Wanneer deze norm niet van toepassing is, kan er sprake zijn van eenzelfde financiering wanneer het medisch hulpmiddel in het vakgebied wordt gezien als effectieve en veilige zorg volgens het Besluit zorgverzekering.

Met zorg bedoelen we hier specifiek geneeskundige zorg zoals beschreven in het besluit zorgverzekering en zorg zoals beschreven in artikel 3.1 van de wet langdurige zorg. Dit omvat onder andere zorg zoals huisartsen en medisch-specialisten die plegen te bieden, en zorg als onderdeel van verblijf in een Wlz-instelling.

Medisch-specialistische zorg

Een medisch specialist kan een medisch hulpmiddel voorschrijven. Dit kan dus ook het gebruik van een medische app zijn. Hiervoor moet wel minimaal aan één van de volgende voorwaarden worden voldaan:

- Vervanging van het hulpmiddel valt onder verantwoordelijkheid van een medisch-specialist;

- het heeft een achterwachtfunctie onder verantwoordelijkheid van een medisch-specialist;

- bij falen van het medisch hulpmiddel is spoedeisende hulp vanuit het ziekenhuis nodig.

Zorginstituut Nederland heeft bepaald dat medische hulpmiddelen die gebruikt worden buiten de behandelkamer ook onder geneeskundige zorg kunnen vallen. Indien de medische app een deel van de zorg vervangt, kan dezelfde methode van financiering als de 'oude' zorg gebruikt worden. Bekostiging loopt dan dus via de bestaande prestaties en tarieven, waarover het ziekenhuis en de zorgverzekeraar onderling afspraken maken. Dit houdt in dat het hulpmiddel onderdeel is van het totaalpakket aan geneeskundige zorg en dat de vergoeding verwerkt is in de tarieven van diagnose behandel combinaties (dbc's) of overige zorgproducten (ozp's).

Een voorbeeld van de toepassing van medische apps binnen de medisch-specialistische zorg is het gebruik van telemonitoring. Chronische hartpatiënten kunnen meetapparatuur zoals een digitale bloeddrukmeter, weegschaal of ecg-monitor mee naar huis krijgen na operatie in het ziekenhuis. De meetgegevens worden naar de behandelaar(s) verstuurd, waar deze automatisch worden geëvalueerd en geïntegreerd in het zorgsysteem van de behandelaar(s). De gegevens worden naar de patiënt teruggekoppeld via een app. Zorgverlener en patiënt hebben naast de fysieke polikliniekbezoeken ook gepland en ongepland contact via een beeldverbinding. Voor registratie en declaraties kunnen de bestaande zorgactiviteiten voor telemonitoring en consultatie op afstand worden gebruikt.

Langdurige zorg

De medische hulpmiddelen worden in de langdurige zorg, en dus ook medische apps worden veelal vergoed op basis van de Wlz. Ze worden bekostigd via de prestaties en tarieven die voor de cliënt van toepassing zijn, zoals de zorgzwaartepakketen (zzp), modulair pakket thuis (mpt), en volledig pakket thuis (vpt). De zorgaanbieder kan hierover afspraken maken met het zorgkantoor.

Een voorbeeld van het gebruik van medische apps binnen de langdurige zorg is zorgrobot Tessa. Deze zorgrobot vergroot de zelfredzaamheid van cliënten door ingeplande herinneringen maar ook berichten van zorgverleners en mantelzorgers voor te lezen. Zij kunnen deze met een app naar de robot sturen. De inzet van de robot en bijbehorende applicatie kan gedeclareerd worden via de zorgprestaties 'thuiszorgtechnologie'.

Eerstelijnszorg

Medische apps die worden ingezet tijdens een behandeltraject van een patiënt zijn onderdeel van de geneeskundige zorg. Bekostiging verloopt dan via de bestaande prestaties en tarieven van de sector waarin de app wordt ingezet. In veel sectoren kunnen zorgaanbieder en zorgverzekeraar afspraken maken over de hoogte van tarieven. Via zulke afspraken kan een investering in een nieuwe app vergoed worden.

Een voorbeeld hiervan is online fysiotherapie. Via apps, die aangesloten zijn op fysiotherapie praktijken, kunnen patiënten of cliënten video's van oefeningen bekijken en nadoen. De fysiotherapeut selecteert huiswerkoefeningen in het systeem die ze thuis met behulp van de app (of op de computer) kunnen uitvoeren. Soms kun patiënten via het platform ook beeldbellen met de fysiotherapeut voor vragen en coaching.

Hulpmiddelenzorg
Hulpmiddelen die onder de functionele beschrijvingen in artikel 2.6 van de regeling zorgverzekering vallen, omvatten bijvoorbeeld een hoortoestel of een digitale glucosemeter. Deze digitale glucosemeter maakt het mogelijk om bloedsuikerwaarden snel en accuraat te meten zonder dat hiervoor een vingerprik nodig is. De sensor op de bovenarm van de gebruiker zorgt ervoor dat de waarden kunnen worden afgelezen in een app op een smartphone of via een speciale reader. Daarnaast kunnen deze waarden ook direct worden teruggekoppeld aan de praktijk van de behandelend arts.

De vergoeding van de hulpmiddelenzorg in dit artikel kan door de minister van Volksgezondheid worden gewijzigd. De NZa stelt voor deze groep hulpmiddelen geen zorgprestaties of tarieven vast.

Overzicht bekostiging

Het overzicht biedt een eerste handvat bij het bepalen van welke bekostiging van toepassing kan zijn voor een (digitaal ondersteund) hulpmiddel.

National eHealth Living Lab: nieuw internationale standaard helpt het kaf van het koren te scheiden Recent is er internationale kwaliteitsstandaard voor gezondheidsapps ontwikkeld. Deze nieuwe standaard, genaamd deISO 82304-2, Health and wellness apps – Quality and reliability, heeft als doel om de effectiviteit en betrouwbaarheid van een app te kunnen evalueren. Hiermee wordt transparant gemaakt wat het voordeel is van het gebruiken van een app voor de gezondheid van de gebruiker. Dit zorgt ervoor dat effectieve apps een regulier onderdeel van de zorg kunnen worden.Analoog aan het energielabel biedt de nieuwe standaard ook een label voor gezondheidsapps waarmee de consument snel ziet waar de app voor bedoeld is, en hoe goed hij scoort op belangrijke zaken als veiligheid, gebruiksgemak, databeveiliging en robuustheid.

Goede voorbeelden

• Verzekeraar: overzicht van medische apps

• Pijnbestrijding met VR therapie

• Inzet van VR bij de behandeling van angststoornissen
  

3 Capaciteit verhogende zorgtechnologie

Personeelstekorten

De zorg kenmerkt zich door groeiende tekorten aan personeel. Deze ontwikkeling zal de komende jaren niet stoppen, waardoor technologische innovaties kunnen bijdragen aan het beheersen van dit probleem. Losstaand van de betaalbaarheid van de zorg, zijn er ook extra mensen nodig om deze zorg te kunnen leveren. Momenteel zijn er 1,4 miljoen mensen die werkzaak zijn in die zorg. Dit aantal zal als we op de huidige weg verder gaan stijgen tot 2 miljoen mensen in 2040. Dit betekent dat van de werkzame bevolking niet 1 op de 7, maar 1 op de 4 mensen werkzaam zal zijn in de zorg. Om toegankelijkheid van goede zorg te kunnen waarborgen moeten we op zoek naar nieuwe manieren van zorglevering die bijdragen aan effectiviteit en efficiëntie.

Passende zorg

Bij passende zorg staat de patiënt of cliënt centraal. Dat betekent dat de zorg voor iedereen die het nodig heeft voldoende toegankelijk moet zijn. Door een groeiende zorgvraag moet er naar oplossingen worden gezocht die bijdragen aan efficiëntie. Hierbij blijft altijd het uitgangspunt dat zowel de patiënt als de zorgverlener dit op een goede manier moeten kunnen gebruiken. De afgelopen jaren heeft technologie een steeds grotere rol gekregen. Dit geldt voor de maatschappij, maar ook zeker voor de zorg. Er worden op dit moment al diverse manieren technologieën ingezet binnen de zorg, met uiteenlopende effectiviteit en omvang. De plek waar de technologie wordt ingezet varieert, dit kan zowel in de thuisomgeving als binnen de muren van een zorginstelling zijn. Hieronder lichten we een aantal technologieën toe, waarvan is aangetoond dat ze de potentie hebben om de capaciteit van zorglevering te kunnen verhogen.

Technologie met potentie

Door snelle ontwikkelingen zijn er inmiddels veel verschillende soorten technologie die ingezet worden binnen de zorg. De toegevoegde waarde van zorgtechnologie is niet overal hetzelfde en niet altijd even goed aan te tonen. Per patiënt en per zorgsoort is het belangrijk dat technologie passend wordt ingezet. Zo kan het verschil tussen gebruik in een thuisomgeving of binnen een zorginstelling ontzettend groot zijn. De meeste technologieën hebben betrekking op de langdurige zorg en de basis van de toegelichte technologieën is een onderzoek dat is uitgevoerd door Vilans in opdracht van VWS.

Monitoring (medisch specialistische zorg)

Er zijn verschillende patiëntgroepen die vanwege chronische aandoeningen metingen moeten doen om waardes te testen. Door de inzet van sensoren kunnen deze waardes gemeten worden zonder dat de patiënt hier hinder van ondervindt. Deze sensoren zorgen ervoor dat er een constante uitwisseling van informatie met een zorgverlener op afstand mogelijk is, waardoor minder fysieke contactmomenten nodig zijn en meer informatie beschikbaar is. Hierdoor vindt monitoring met name plaats bij cliënten die thuis wonen en last hebben van chronische ziektes zoals COPD, diabetes of hartfalen. Meer informatie vindt u op de webpagina Telemonitoring bij hartaandoeningen van Zorg van Nu.

Ondersteuning dagstructuur (GGZ of langdurige zorg)

Bij patiënten die hinder ondervinden bij het maken van een dagplanning of het herinneren van afspraken kan de inzet van een sociale robot ondersteuning bieden. De technologie in deze robots is verbonden met het zorgdossier, waardoor afspraken automatisch worden overgenomen. Niet alleen ligt er meer regie en controle bij de patiënt, ook de naasten van een patiënt ervaren dit in veel gevallen als rustgevend. Deze technologie wordt met name in de thuisomgeving ingezet, waarbij de inzet gedurende de hele dag plaats kan vinden. Meer informatie vindt u op de pagina Zorgrobots voor dagstructuur van Zorg van Nu.

Beelschermtechnologie (GGZ, wijkverpleging of langdurige zorg)

Bij beeldschermtechnologie vindt de communicatie tussen patiënt en zorgverlener op afstand plaats. Hierdoor is dit met name geschikt in de thuissituatie, als er geen fysieke behandeling door een zorgverlener nodig is. Doordat er sprake is van digitale contactmomenten, kan dit voor patiënten laagdrempeliger zijn dan fysieke contactmomenten. Voor meer informatie gaat u naar de pagina Beeldschermzorg.

Leefstijlmonitoring (wijkverpleging, preventie en langdurige zorg)

Door leefstijlmonitoring kan het leefpatroon van alleenwonende cliënten worden gemonitord. Sensoren meten de activiteit die plaatsvindt waardoor een verandering in gedrag wordt gedetecteerd en vastgelegd. Met name in het geval van progressieve ziektebeelden zoals dementie kan deze technologie worden ingezet. Door vroege signalering van verandering van gedrag kunnen vervolgopnames binnen het eerstelijnsverblijf of zorginstelling worden verminderd. Ook zijn er minder bezoeken van bijvoorbeeld een wijkverpleegkundige nodig. Voor meer informatie gaat u naar de pagina Leefstijlmonitoring van Vilans.

Medicijndispensers (wijkverpleging of langdurige zorg)

Medicijndispensers kunnen op afstand medicijnen aanbieden aan een cliënt, op het tijdstip dat deze moeten worden ingenomen. Dit zorgt voor meer regie bij de patiënt en zo zijn er minder contactmomenten met een zorgverlener nodig. De inzet van medicijndispensers vindt met name plaats in de thuissituatie (extramurale zorg). Voor meer informatie klik hier.

Thuiszorgtechnologie (wijkverpleging of langdurige zorg)

Door een bundeling van verschillende soorten technologie in de thuissituatie kunnen verschillende controles digitaal worden uitgevoerd. Deze bundels kunnen bijvoorbeeld bestaan uit online bloeddrukmeters, slimme weegschalen of personenalarmering. Voor meer informatie gaat u naar de pagina Medicijndispenser van Vilans.

Toegangsbeheer woning (wijkverpleging of langdurige zorg)

Als er sprake is van alleenwonende cliënten die thuiszorg ontvangen, kan het lastig zijn om de voordeur te openen wanneer er een zorgafspraak is. Dit kan ook gelden voor noodsituaties. Door elektronisch toegangsbeheer kunnen zorgverleners sneller en makkelijker toegang tot een woning krijgen. Voor meer informatie gaat u naar de pagina Elektronisch toegangsbeheer van Zorg voor beter.

Beeldtechnologie wondzorg (wijkverpleging, medisch specialistische zorg of langdurige zorg)

Door middel van een applicatie kunnen er foto's van een wond worden gedeeld met zorgverleners op afstand. Verschillende aandoeningen veroorzaken wonden die gecontroleerd moeten worden, waarbij technologie dit eenvoudiger maakt en er minder fysieke contactmomenten nodig zijn. De cliënt heeft hierbij zelf de regie, waardoor een verhoogd gevoel van vrijheid kan ontstaan. Voor meer informatie gaat u naar de pagina Digitale wondzorgapplicatie van Vilans.

Smart glass (wijkverpleging of langdurige zorg)

De smart glass is een speciale bril die is uitgerust met een camerafunctie. Hierdoor kan er via een liveverbinding worden meegekeken of kunnen er video-opnames worden gedeeld. Een mantelzorger of zorgverlener kan hiermee in direct contact staan met iemand die een specifieke expertise heeft, waardoor er een betere besluitvorming plaats kan vinden. Voor meer informatie gaat u naar de pagina Live meekijken met de slimme bril van Zorg van Nu.

Heupairbag (wijkverpleging of langdurige zorg)

In verschillende situaties is er sprake van een verhoogd valrisico bij een cliënt. Wanneer een cliënt valt is er een risico van heup-, bekken- en beenfracturen die in sommige situaties kan worden voorkomen door het dragen van een heupairbag. Sensoren meten een val waardoor de airbag zich opblaast en de impact wordt reduceert. Vervolgens worden er een alarmbericht verstuurd naar een contactpersoon, waardoor actie kan worden ondernomen. Voor meer informatie gaat u naar de pagina Heupairbag van Vilans.

Externe leefcirkels (langdurige zorg)

Deze technologie kan worden ingezet bij cliënten die regelmatig de weg kwijt raken of weglopen. De cliënt kan hiermee worden gevolgd of er kan een melding worden verstuurd wanneer er bepaald leefgebied verlaten wordt. Cliënten kunnen hiermee sneller worden gevonden en teruggebracht. Voor meer informatie leest u het artikel 'Het uitgangspunt is vrijheid en geen discussie' .

Slim incontinentiemateriaal (langdurige zorg)

Wanneer er sprake is van incontinentie bij een cliënt kan slim incontinentiemateriaal worden gebruikt om te meten wanneer het gedragen materiaal toe is aan vervanging. Wanneer dit het geval is wordt er een melding verstuurd. Slim incontinentiemateriaal zorgt voor een onverstoorde nachtrust voor de patiënt, minder huidaandoeningen en wordt ervaren als comfortabel. Speciale koolstofvezelbanen maken dit mogelijk. Voor meer informatie gaat u naar de pagina Slim incontinentiemateriaal van Zorg van Nu.

Geavanceerde domotica (langdurige zorg)

Bij cliënten die verblijven op een PG-afdeling of somatische afdeling verblijven kunnen leefpatronen worden vastgelegd. Hierbij worden er sensoren geplaatst in de woonomgeving die bijvoorbeeld meten hoe vaak iemand 's nachts uit bed gaat, welke beweegroutes er zijn of wanneer de cliënt een ruimte verlaat. Deze kennis kan er voor zorgen dat bepaalde risico's worden verminderd voor de cliënt. Door deze technologie kan er meer maatwerk worden toegepast voor een individuele cliënt. Voor meer informatie gaat u naar de pagina Slimme sensoren in huis en zorginstelling van Zorg van nu.

3.1 Randvoorwaarden

Er spelen een aantal randvoorwaarden een belangrijke rol om de inzet van technologie succesvol te laten zijn. Het ontbreken van één of meerdere voorwaarden leidt ertoe dat mogelijkheden onvoldoende benut worden, niet veilig zijn om in te zetten óf ten koste gaan van de kwaliteit van zorg. In veel gevallen zijn de hieronder genoemde randvoorwaarden geen losstaande factoren, maar hangen ze in een belangrijke mate met elkaar samen.

Gezamenlijk doel voor verandering

Alle delen van de organisatie moeten hetzelfde doel voor ogen hebben om op een andere manier te gaan werken en de zorg te organiseren. Wanneer dit ontbreekt is de motivatie om te veranderen vaak laag. Het is belangrijk dat dit op alle niveaus binnen een organisatie wordt ervaren voordat het lukt om zorgprocessen te veranderen en de capaciteit kan worden verhoogd.

Kennis

Op alle verschillende niveaus is kennis over technologie een vereiste om het te laten slagen. Wanneer dit ontbreekt is het vaak onduidelijk wat de impact is, hoe het zorg kan voorkomen, verbeteren of efficiënter kan maken. Hierbij zal men blijven doen wat men altijd al deed en wordt zorgvernieuwing belemmerd. Daarnaast is kennis van de technologie een belangrijke voorwaarde om op een veilige manier zorg te kunnen leveren.

Financiële prikkels

Het kan voorkomen dat het anders leveren van zorg lastig is vanwege een productieprikkel. Zo kan een verhoogde effectiviteit tot een lagere productie leiden, omdat er minder zorg geleverd hoeft te worden. In deze gevallen kan dat leiden tot een daling van omzet. De kosten en baten komen niet altijd op dezelfde plek terecht, dat willen zeggen dat degene die investeert niet altijd degene is die hier ook de vruchten van plukt. Zo kunnen investeringen die binnen de Zvw worden gedaan ertoe leiden dat er besparingen zijn binnen de Wlz. Hierdoor kan er terughoudendheid zijn om investeringen te doen die op korte termijn geld kosten en zich pas op de langere termijn terugbetalen.

Opschaling

Bij een innovatie in de zorg is het van belang dat er opschaling plaatsvindt om tot een duurzame inzet te komen. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer er een (digitale) infrastructuur nodig is voor de inzet van de innovatie en hieraan (hoge) vaste kosten zijn verbonden. Door fragmentatie is het lastig om de kosten per patiënt laag genoeg te houden. Regionale samenwerking kan bijdragen aan de opschaling en het creëren van grotere patiëntvolumes. Hiervoor is samenwerking tussen zorgaanbieders een noodzaak. Concurrentie kan er toe leiden dat kennisdeling lastig plaatsvindt wanneer daarmee de eigen positie wordt verzwakt. Hiervoor is veel veranderkracht nodig en is het belangrijk dat er aanjagers zijn om de zorg te vernieuwen.

4 Zorgverzekeraars mogen samenwerken bij inkopen van digitale zorg

Zorgverzekeraars kopen graag digitale zorg in die bewezen beter is dan bestaande zorg of even goed is als bestaande zorg maar bijvoorbeeld toegankelijker of makkelijker is voor de patiënt. Wij vinden het belangrijk dat goede digitale zorg initiatieven niet alleen lokaal succesvol worden toegepast, maar juist breed beschikbaar komen in het belang van de patiënt.

In de praktijk is het opschalen van digitale zorg een weerbarstig proces voor zorgaanbieders en zorgverzekeraars. Zorgverzekeraars willen graag samenwerken bij het opschalen.

In de volgende situaties is dat toegestaan:

• Als zorgverzekeraars een best practice met andere zorgverzekeraars willen delen, staan de mededingingsregels dit niet in de weg. De zorgverzekeraar ziet het bijvoorbeeld als zijn maatschappelijke taak om de kwaliteit van de zorg te verbeteren. Andere zorgverzekeraars mogen deze ideeën dan overnemen en bijvoorbeeld in hun eigen kernregio's toepassen. Zorgverzekeraars prikkelen elkaar op die wijze om met goede ideeën voor de zorg te komen.

• In het algemeen geldt dat naarmate informatie ruimer toegankelijker is (voor zorgaanbieders en verzekerden), er minder snel sprake is van een concurrentiebeperking. Van die informatie kan immers iedereen profiteren. Zorgverzekeraars dus ook.

• Ook is er ruimte voor zogenaamd volgbeleid waarin individuele zorgverzekeraars de 'preferente' zorgverzekeraar van een zorgaanbieder in een regio volgen bij het toepassen van een digitaal zorg initiatief. Dit is toegestaan zolang het initiatief om te volgen van de zorgaanbieder komt en de zorgverzekeraars zelfstandig beslissen of ze willen volgen of niet. Het volgen is dus geen verplichting. Hierbij is het wel belangrijk dat zorgverzekeraars individueel prijsafspraken maken met de zorgaanbieder. Uitgangspunt blijft dat zowel zorgverzekeraars als zorgaanbieders contracteervrijheid houden en dat de beschikbare ruimte voor zorgverzekeraars om zich desgewenst van elkaar te onderscheiden blijft bestaan.

Autoriteit Consument en Markt

Er is ruimte voor zorgverzekeraars om samen te werken bij de inkoop van zorg, mits de samenwerking geen mededingingsrisico's oproept. Dit laatste is bijvoorbeeld het geval als zorgverzekeraars gezamenlijk afspreken om bepaalde innovaties niet te implementeren. De Autoriteit Consument en Markt ziet toe op de samenwerking in de zorg. Meer informatie over samenwerking tussen is te vinden op de website van de ACM.

Rechtmatigheid kosten van digitale zorg

Wij zijn voorstander van een werkwijze waarbij transparante onderlinge afspraken tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars die digitale zorg stimuleren, niet achteraf alsnog ter discussie worden gesteld als rechtmatige uitgaven.

Vanwege de collectieve financiering van zorg en ondersteuning is de zorgsector voor een belangrijk deel gereguleerd. Om invulling te geven aan deze regulering hebben we prestaties voor de levering van zorg opgesteld. De regels en prestaties worden soms aangevoerd als argument dat digitale zorg niet ingekocht mag worden. De informatie uit de Wegwijzer maakt duidelijk dat dit anders ligt. Er is juist heel veel mogelijk!

Uitgangspunt is dat zorgverzekeraar of zorgkantoor en zorgaanbieder samen afspraken maken over het leveren van zorg. Hieronder vallen ook inhoudelijke afspraken over de inzet van digitale zorg in het zorgproces van de zorgverlener en de daarbij behorende vergoeding door de zorgverzekeraar of het zorgkantoor. Bij het maken van de afspraken is niet altijd vooraf duidelijk of de inzet van digitale zorg daadwerkelijk leidt tot positieve uitkomsten voor de kwaliteit, betaalbaarheid of toegankelijkheid van zorg.

Achteraf kan de conclusie zijn dat de gedane investeringen in tijd en middelen niet de beoogde resultaten hebben opgeleverd. In de basis is dit niet anders dan bij andere projecten in de zorg waarin wordt geïnvesteerd en die bedoeld zijn om de zorg of het zorgproces te verbeteren.

Afspraken tussen zorgverzekeraars en zorgaanbieders die digitale zorg stimuleren zullen we in principe achteraf niet alsnog ter discussie stellen als rechtmatige uitgaven. Dit geldt ook als achteraf blijkt dat de inzet van digitale zorg niet leidde tot bewezen betere uitkomsten voor de kwaliteit, betaalbaarheid of toegankelijkheid van zorg. Vanzelfsprekend moet de zorgverzekeraar ten tijde van de afspraken samen met de zorgaanbieder kunnen uitleggen waarom de kosten ten laste komen van de Zvw of Wlz. Ook richting zijn verzekerde geldt dat de zorgverzekeraar moet onderbouwen waarom hij een in rekening gebrachte prestatie al dan niet vergoed. Wij kunnen toetsen of de zorgverzekeraar zijn beslissing op afdoende wijze heeft onderbouwd en transparant is geweest richting de verzekerde. Zie hiervoor artikel 20 van de Regeling informatieverstrekking ziektekostenverzekeraars aan consumenten.

Door duidelijkheid te geven over de ruimte voor de inkoop van digitale zorg (ook in verhouding tot onze rechtmatigheidstoets) hopen we bij te dragen aan het opschalen van goede digitale zorg initiatieven in Nederland.

5 Zorgaanbieders mogen samenwerken bij inkoop van ICT

Zorgaanbieders kunnen gezamenlijk hun benodigde ICT inkopen. Door deze diensten gezamenlijk in te kopen en daardoor voor één systeem te kiezen kunnen ze makkelijker informatie uitwisselen waar patiënten van profiteren. Welke ruimte is er voor de zorgaanbieders om hierin samen te werken?

Bij de inkoop van ICT is hier veel ruimte voor. Gezamenlijke inkoop van deze diensten beperkt namelijk in veel gevallen de concurrentie niet. Door gezamenlijk in te kopen kunnen zorgaanbieders lagere prijzen en betere voorwaarden bedingen en hun ICT-systemen beter op elkaar laten aansluiten. Dit zijn voordelen die uiteindelijk ook aan patiënten en verzekerden ten goede kunnen komen. Gezamenlijke inkoop levert alleen risico's op als de gezamenlijke inkoop een dusdanig grote afname van een bepaald ICT-product of dienst in een bepaalde markt omvat (als bijvoorbeeld alle zorgaanbieders in Nederland gezamenlijk zouden inkopen), dat de inkopers gezamenlijk 'kopersmacht' kunnen uitoefenen en hier misbruik van maken.

Door een te lage prijs te bieden zou dit bijvoorbeeld tot risico's op kwaliteitsvermindering en/of het terugschroeven van innovatie-inspanningen van een ICT-leverancier kunnen leiden. Hierdoor kunnen er ook nadelige effecten ontstaan voor patiënten. Gezamenlijke inkoop kan ook risico's voor de concurrentie opleveren. Dit is het geval als die inkoop individuele zorgaanbieders onnodige beperkingen oplegt en zij gedwongen of genoodzaakt worden om via het gezamenlijke verband in te kopen.

Autoriteit Consument en Markt: informatiesystemen en gegevensuitwisseling in de zorg

Goed functionerende ICT-markten in de zorg dragen bij aan goede, toegankelijke en betaalbare zorg. Een vereiste hiervoor is dat er adequate en actuele uitwisseling van informatie is tussen zorgaanbieders, die bovendien op een veilige manier met elkaar kunnen worden gedeeld. Hiervoor moeten verschillende systemen en applicaties goed kunnen samenwerken (interoperabel zijn). De ACM wil vanuit haar rol als markttoezichthouder bijdragen aan het verbeteren van het zorginformatiestelsel. Hiervoor is een leidraad opgesteld waarin kaders en verplichtingen zijn opgenomen met het oog op de Mededingingswet. De ACM benadrukt dat er ruimte is om samen te werken om de benodigde functies en infrastructuur tot stand te brengen. Deze ruimte is er ook voor de inkoop, aangezien deze inkoopsamenwerking en technische afstemming bij kan dragen aan interoperabiliteit en het publieke belang.

Algemene informatie over de concurrentieregels in de zorg is hier te vinden. Mochten er breder levende vragen zijn over de mogelijkheden en risico's van voorgenomen samenwerkingen tussen zorgaanbieders bij de inkoop van ICT, dan gaat de ACM graag met de sector in gesprek.

Goede voorbeelden

• Werkgroep inkoop van UMC's

• Inkoopalliantie ziekenhuizen

6 Toelichting begrippen

Hieronder volgen de begrippen uit de Wegwijzer die we extra willen toelichten.

Max-max tarieven

In bepaalde gevallen is er extra tariefruimte bovenop het (standaard) maximumtarief voor aanvullende afspraken tussen zorgaanbieder en zorgverzekeraar. Deze extra tariefruimte is het max-maxtarief. Als zorgaanbieders en zorgverzekeraars digitale zorg willen stimuleren, is er dus ruimte om hierover afspraken te maken.

Bij een max-maxtarief is een schriftelijke afspraak nodig met de zorgverzekeraar, waarbij de hoogte van het tarief in de regel maximaal 10% is bovenop het (standaard) maximumtarief van ons als NZa. Een voordeel is dat de gemaakte afspraken niet vooraf door ons getoetst hoeven te worden.

Max-max tarieven zijn mogelijk in de volgende sectoren:

• Mondzorg

• Medisch-specialistische zorg

• GGZ

• Geboortezorg

Vrije tarieven

Bij vrije tarieven bestaat er veel ruimte voor zorgaanbieders en zorgverzekeraars om afspraken te maken over digitale zorg.

Dat geldt niet alleen voor de hoogte van de prijs, maar vaak ook voor de samenstelling van de te leveren zorg. Als zorgverzekeraars en zorgaanbieders digitale zorg willen stimuleren, is er dus ruimte om hier afspraken over te maken. Onderhandelen over digitale zorg binnen de tariefruimte van een maximumtarief is vanzelfsprekend ook mogelijk.

Sectoren met vrije tarieven

• Fysiotherapie

• Diëtetiek

• Ergotherapie

• Oefentherapie

• Logopedie

• Farmaceutische zorg

• Experiment geboortezorg

• Experiment verpleging en verzorging (wijkverpleging)

Deels vrije tarieven

• Huisartsenzorg

• Medisch-specialistische zorg inclusief eerstelijnsdiagnostiek (met uitzondering van trombosezorg)

• Verpleging en verzorging (wijkverpleging)

Facultatieve prestatie

Zorgaanbieders en zorgverzekeraars kunnen samen een nieuwe prestatie afspreken in aanvulling op of in plaats van de door ons vastgestelde prestatiebeschrijvingen. Zij kunnen deze als facultatieve prestatie aanvragen bij ons. Dit biedt veel ruimte om afspraken te maken over digitale zorg. Wij voeren een beperkte toetsing uit en stellen bij een positief resultaat de prestatie vast. Dit hele proces neemt minder dan vier weken in beslag.

Ook andere zorgaanbieders kunnen deze nieuwe zorgprestatie leveren als zij hiervoor een overeenkomst hebben met de zorgverzekeraar.

In de volgende sectoren is een facultatieve prestatie mogelijk:

• Fysiotherapie

• Diëtetiek

• Ergotherapie

• Oefentherapie

• Logopedie

• Farmaceutische zorg

• Medisch-specialistische zorg

• GGZ (nieuw per 2022!)

• Forensische zorg

Prestaties (achtergrond)

Patiënten hebben recht op een duidelijke zorgnota. Zorgverzekeraars en zorgkantoren leggen in contracten met zorgaanbieders vast welke zorg er geleverd wordt, van welke kwaliteit en tegen welk tarief. Wij helpen hieraan mee door omschrijvingen van de behandelingen (prestaties) vast te stellen. Voor bepaalde behandelingen gelden maximumtarieven. Dit betekent dat de tarieven dan wel lager, maar niet hoger mogen zijn dan dat maximum. Wij stellen deze maximumtarieven vast op basis van periodiek kostenonderzoek. In een aantal sectoren gelden vrije tarieven: in de gehele paramedische zorg, het grootste deel van de medisch-specialistische zorg en een deel van de huisartsenzorg. Dit betekent dat we voor deze zorg geen kostenonderzoek doen en geen maximumtarief vaststellen. De minister van VWS en de Tweede Kamer bepalen voor welke zorgsectoren vrije tarieven gelden.

Patiënt, cliënt, burger, mens

De Wegwijzer richt zich vooral op de ruimte in de regels voor digitale zorg die wordt vergoed op basis van de Zvw en Wlz. Afhankelijk van dat laatste gaat het om een patiënt of cliënt. Als het functioneren van mensen centraal staat of het betreft een bredere context dan bekostigen van zorg op basis van de Zvw en Wlz gebruiken we ook burger, mens of inwoner.

Informatiekaarten

Voor een aantal sectoren zijn informatiekaarten gemaakt met informatie over de bekostiging van innovatie en preventie: eerstelijnszorg, langdurige zorg en medisch-specialistische zorg.

• Informatietype: Beleidsadvies
• Documentsoort: Advies
• Toegangsrechten: Extern
• Identificatie: PUC_655318_22
• Versie: 1
• Datum beschikbaarheid: 23-09-2021
• Geldigheidsdatum: Niet gevuld
• Wijzigingsdatum: 08-11-2023
• Titel: Wegwijzer bekostiging digitale zorg 2024
• Organisatie: Nederlandse Zorgautoriteit
• Onderwerp: Innovatie; Experiment
• Thema: Alle / Eerstelijnsverblijf; Alle / Geneesmiddelenzorg; Alle / Geboortezorg; Alle / Geestelijke gezondheidszorg; Alle / Huisartsenzorg; Alle / Kortdurende zorg; Alle / Langdurige zorg; Alle / Medisch-specialistische zorg; Alle / Mondzorg; Alle / Paramedische zorg; Alle / Wijkverpleging; Alle / Zorgverzekeraars