Beleidsregel
De gehuwde vrouw wier echtgenoot was uitgesloten van verzekering,
bijvoorbeeld in verband met grensarbeid, werd ingevolge artikel 2, eerste lid, onder j van
KB 557, zoals deze bepaling laatstelijk luidde, gedurende de niet verzekerde tijdvakken van
haar echtgenoot uitgesloten van verzekering ingevolge de volksverzekeringswetten. Deze
bepaling van KB 557 is ingetrokken met ingang van 1 april 1985, maar de SVB laat deze
bepaling op grond van een arrest van de HR van 26 augustus 1998 buiten toepassing met ingang
van 1 januari 1980.
Bij wet van 12 december 2002 is artikel 13a aan de
AOW toegevoegd. Op grond van die bepaling mogen niet langer kortingen uit hoofde van de
hiervoor aangeduide KB-bepaling worden opgelegd bij de berekening van het AOW-pensioen van
de gehuwde vrouw. Dit geldt eveneens ten aanzien van de toeslag op het ouderdomspensioen ten
behoeve van de gehuwde vrouw.
De wet van 12 december 2002 werkt terug tot
1 januari 2002, zodat aan artikel 13a geen rechten kunnen worden ontleend voorafgaande aan 1
januari 2002. Rechten voorafgaande aan 1 januari 2002 kunnen echter wel worden ontleend aan
het arrest Wessels-Bergervoet van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) van 4
juni 2002.
In het arrest Wessels-Bergervoet bevond het EHRM de korting op
het AOW-pensioen van een gehuwde vrouw strijdig met artikel 14 van het Europees Verdrag voor
de Rechten van de Mens. Dit betekent dat vanaf 4 juni 2002 de korting op het AOW-pensioen
van de gehuwde vrouw of de korting op de toeslag van haar man ook voor 1 januari 2002 - de
datum vanaf wanneer artikel 13a AOW toepassing krijgt - niet mag worden opgelegd. Naar
aanleiding hiervan heeft de SVB haar beleid over het terugkomen van rechtens onaantastbare
beschikkingen zoals vastgelegd in Deel I, Terugkomen van een rechtens onaantastbaar besluit
ten voordele van de belanghebbende, SB1076, op de volgende wijze geconcretiseerd.
Vanaf 4 juni 2002 worden alle besluiten waarin voor het eerst wordt beslist over de
korting op het AOW-pensioen van de gehuwde vrouw, genomen met inachtneming van het arrest
Wessels-Bergervoet. Dit betekent dat geen korting op het pensioen wordt toegepast voor zover
deze korting voortvloeit uit de toepassing van artikel 2, eerste lid, onder j van KB 557.
Dit geldt tevens bij de vaststelling van de toeslag op het ouderdomspensioen ten behoeve van
de gehuwde vrouw.
Bij besluiten genomen voor de datum van het arrest
geldt dat, behoudens de gevallen waarin een bezwaarschriftprocedure of een (hoger)
beroepsprocedure aanhangig is, de belanghebbende een verzoek moet indienen alvorens tot
herziening van de uitkering wordt overgegaan. Bij de beoordeling van deze verzoeken maakt de
SVB onderscheid tussen beschikkingen waartegen in het verleden bezwaar is gemaakt of beroep
is ingesteld en beschikkingen waartegen geen rechtsmiddel is aangewend. Dit verschil wordt
ingegeven door het feit dat de SVB in het verleden uit proceseconomische overwegingen bij
bezwaar of beroep veelal tot aanhouding van de zaak is overgegaan, in afwachting van een
gerechtelijke uitspraak in hoogste instantie. Daarbij is door de SVB aan belanghebbenden
toegezegd dat na deze uitspraak in hun dossier zou worden beslist met inachtneming van de
uitspraak in hoogste instantie. Aan deze toezegging acht de SVB zich gebonden, waarbij niet
van belang is of ook thans nog een rechtsmiddel openstaat tegen de beschikking of dat de
belanghebbende - mogelijk met inachtneming van de door de SVB gedane toezegging - heeft
afgezien van het instellen van (hoger) beroep bij een nationale dan wel internationale
rechterlijke instantie.
De voorgaande overwegingen ten aanzien van
artikel 13a AOW en de werking van het arrest Wessels-Bergervoet leiden tot de volgende
handelwijze van de SVB.
Als de belanghebbende bij de toekenning van het
AOW-pensioen of de toeslag op het ouderdomspensioen tijdig tegen de korting in bezwaar of
beroep is gegaan en dit bezwaar of beroep ongegrond is verklaard dan wel als zodanig door de
SVB is geregistreerd, wordt de korting met volledige terugwerkende kracht ongedaan
gemaakt.
Als de belanghebbende eerder - bijvoorbeeld naar aanleiding van
het arrest Verholen van het HvJ EG, of het arrest van de HR van 26 augustus 1998 - aan de
SVB heeft verzocht terug te komen op een rechtens onaantastbaar geworden
toekenningsbeschikking, de SVB dit verzoek heeft afgewezen en de betrokkene tegen deze
afwijzing bezwaar of beroep heeft ingesteld, dan wordt de korting in ieder geval ongedaan
gemaakt met een terugwerkende kracht van één jaar, te rekenen vanaf de datum van het eerdere
verzoek om herziening. Aangezien dan voorts sprake is van een bijzonder geval zoals bedoeld
in Deel I, Bijzonder geval, SB1071, kan bij hardheid een langere terugwerkende kracht worden
verleend tot een maximum van vijf jaren, te rekenen vanaf het eerste herzieningsverzoek. Of
sprake is van hardheid wordt beoordeeld aan de hand van de criteria genoemd in Deel I,
Terugwerkende kracht van meer dan een jaar, SB1072.
Ten aanzien van
personen die niet aannemelijk kunnen maken dat zij tijdig bezwaar of beroep hebben ingesteld
tegen de toekenningsbeschikking of tegen een afwijzend besluit op een eerder verzoek om
herziening van de toekenningsbeschikking, hanteert de SVB in beginsel als uitgangspunt dat
de herziening niet kan terugwerken tot een moment gelegen vóór de datum van de uitspraak.
Aangezien artikel 13a AOW echter terugwerkt tot 1 januari 2002, wordt in voorkomende
gevallen de korting ongedaan gemaakt met terugwerkende kracht tot die datum, mits het
verzoek om herziening wordt ingediend binnen een jaar ná de datum waarop het arrest van het
EHRM is gewezen. Indien een verzoek om herziening wordt ingediend ná 4 juni 2003, wordt
herzien met een terugwerkende kracht van één jaar, tenzij sprake is van een bijzonder geval
en hardheid zoals omschreven in Deel I, Terugwerkende kracht van meer dan een jaar, SB1070.
De herziening kan zich in dat laatste geval niet uitstrekken tot een datum gelegen voor 1
januari 2002.
In internationale situaties kan de hoogte van een
Anw-uitkering afhankelijk zijn van de duur van de verzekering in Nederland (pro-rata
uitkering) zodat de hiervoor beschreven uitsluiting van verzekering van de gehuwde vrouw bij
haar overlijden leidt tot een lagere uitkering voor de nabestaande wegens het ontbreken van
een met artikel 13a AOW vergelijkbare bepaling in de Anw. Naar aanleiding van het arrest
Wessels-Bergervoet en de latere jurisprudentie (zie bijvoorbeeld CRvB 11 mei 2007) past de
SVB het volgende beleid toe. Bij een pro rata berekende nabestaandenuitkering wordt daarom
geen korting uit hoofde van artikel 2, eerste lid, onder j van KB 557
toegepast.