Nummer 23/33612/SGA
Betreft [verzoeker]
Datum 19 mei 2023
Uitspraak van de voorzitter van de beroepscommissie van de RSJ op het verzoek van
[verzoeker] (hierna: verzoeker)
1. De procedure
Verzoeker heeft beklag ingesteld tegen zijn uitsluiting van deelname aan de kerkdienst en het feit dat de directeur twee uitspraken van de RSJ naast zich neerlegt door verzoeker alsnog uit te sluiten van de kerkdiensten.
De beklagcommissie bij de Penitentiaire Inrichting (PI) Arnhem heeft op 3 mei 2023 de klachten ongegrond verklaard (beklagkenmerken A-2023-180 en 201).
Verzoeker vraagt om schorsing van de (verdere) tenuitvoerlegging van die uitspraak en van het niet (langer) fysiek mogen bijwonen (van de kerkdienst, zo begrijpt de voorzitter) door een daartoe strekkend verbod.
De voorzitter heeft kennisgenomen van de reactie van de directeur van de PI Arnhem (hierna: de directeur) op het schorsingsverzoek, van het beroepschrift (23/33613/GA) en van de aanvulling op het schorsingsverzoek van 8 mei 2023 van verzoekers raadsvrouw, mr. B.N.R. Maenen.
2. De beoordeling
Voor zover verzoeker schorsing vraagt van de uitspraak van de beklagcommissie overweegt de voorzitter als volgt.
De beklagcommissie heeft verzoekers beklag ongegrond verklaard. Verzoeker heeft in zoverre geen belang bij een toewijzing van het verzoek, omdat dat niet kan leiden tot het beoogde resultaat. Op grond van artikel 70, tweede lid, van de Penitentiaire beginselenwet, kan de voorzitter immers enkel de tenuitvoerlegging van de uitspraak van de beklagcommissie schorsen en dus niet (ook) die van de beslissing waartegen verzoeker beklag heeft ingesteld. Nu verzoeker in zoverre geen belang heeft bij een toewijzing, zal de voorzitter dit onderdeel van het verzoek afwijzen.
Voor zover verzoeker schorsing vraagt van het niet (langer) fysiek mogen bijwonen van de kerkdienst overweegt de voorzitter dat verzoeker, anders dan de directeur aanvoert, in zijn verzoek kan worden ontvangen, nu naar het voorlopig oordeel van de voorzitter sprake is van een beklagwaardige beslissing op grond waarvan verzoeker niet langer aan de gemeenschappelijke kerkdienst op zondag mag deelnemen.
Bij een verzoek om schorsing van de tenuitvoerlegging van een beslissing van de directeur bestaat slechts ruimte voor een voorlopige beoordeling. De zaak kan dus niet ten gronde worden onderzocht. De voorzitter beoordeelt alleen of de beslissing waartegen beklag is ingesteld in strijd is met een wettelijk voorschrift of dat deze zodanig onredelijk of onbillijk is dat er een spoedeisend belang is om op dit moment de (verdere) tenuitvoerlegging van die beslissing te schorsen. Naar het oordeel van de voorzitter is dat niet het geval.
Verzoeker voert aan dat de situatie ongewijzigd is, nu hij niet meer aan de gezamenlijke kerkdienst met de E-afdeling mag deelnemen zonder dat er met toepassing van artikel 23 van de Penitentiaire beginselenwet (Pbw) een daartoe strekkende ordemaatregel is opgelegd. Daarnaast organiseert de directeur op zondag niet een dienst voor verzoeker (eventueel los van de E-afdeling) en wordt hem enkel een digitaal alternatief aangeboden. In RSJ 6 april 2023, 23/32915/SGA is de tenuitvoerlegging van deze beslissing van de directeur reeds geschorst en het herzieningsverzoek van de directeur daartegen is in RSJ 13 april 2023, 23/33031/SGA afgewezen. Noch de Pbw noch de aan verzoeker opgelegde toezichtmaatregelen in het kader van zijn status als gedetineerde met een vlucht-/maatschappelijk risico (GVM) voorzien in een beperking op contact met medegedetineerden. Door en namens verzoeker wordt aangevoerd dat hij zich in dit kader altijd aan de hem opgedragen regels heeft gehouden en dat de uitspraak van de beklagcommissie volstrekt onredelijk is, nu de wettelijke grondslag en noodzaak voor het verbod ontbreekt.
De directeur voert aan dat verzoeker niet wordt beperkt in het vrij belijden en beleven van zijn godsdienst. Voor gedetineerden met een GVM-status – waaronder verzoeker – is het niet toegestaan fysiek deel te nemen aan de kerkdienst met een andere afdeling. Verzoeker kan de kerkdienst (digitaal) bijwonen met de medegedetineerden van zijn afdeling, maar nu hij daarvan als enige van zijn afdeling gebruik wil maken kan de directeur niet anders dan hem dit individueel aanbieden. De directeur verwijst naar RSJ 13 februari 2023, R-20/7558/GA, waarin is onderschreven dat detentie (wettelijke) beperkingen met zich meebrengt, waarbij de mogelijkheden voor geestelijke verzorging zijn geregeld in artikel 41 van de Pbw. Daarmee is – anders dan is bepaald in RSJ 6 april 2023, 23/32915/SGA en RSJ 13 april 2023, 23/33031/SGA – volgens de beroepscommissie voorzien in een wettelijke beperking van verzoekers godsdienst. De beroepscommissie onderschrijft dat het in zijn algemeenheid tot aanbeveling strekt om – waar mogelijk – te voorzien in alternatieven. De directeur stelt dat verzoeker te allen tijde de mogelijkheid is geboden digitaal deel te nemen aan de kerkdiensten binnen de PI Arnhem en hij heeft ook altijd de mogelijkheid individueel te worden bezocht door de geestelijke verzorger. Uit navraag bij het afdelingshoofd blijkt dat verzoeker inmiddels door de geestelijke verzorger is bezocht. De PI Arnhem biedt verzoeker daarmee een door de beroepscommissie beschreven gedegen alternatief, waarbij in voldoende mate balans bestaat tussen verzoekers belang bij de beoefening van diens religie en het publieke belang bij een redelijke tenuitvoerlegging van de vrijheidsbeneming. Daarnaast wordt daarmee voldaan aan de bovengenoemde schorsingsuitspraken van 6 en 13 april 2023.
In de memorie van toelichting (Kamerstukken II 1994/95, 24263, nr. 3, p. 61) wordt opgemerkt dat de wijze waarop de directeur vormgeeft aan zijn plicht om te zorgen voor de beschikbaarheid van geestelijke verzorging “zich niet in algemene normen [laat] vatten”, waarbij wordt onderkend dat het “niet mogelijk [zal] zijn ten aanzien van alle gewenste vormen van geestelijke verzorging in structurele bijstand te voorzien”. Gelet op het bovenstaande stelt de directeur zich op het standpunt dat verzoeker in voldoende mate conform artikel 41, derde lid onder c., van de Pbw in de gelegenheid wordt gesteld een in de inrichting te houden godsdienstige of levensbeschouwelijke bijeenkomst van diens keuze bij te wonen. Er is daarnaast geen sprake van een schending van verzoekers recht als bedoeld in artikel 41, eerste lid, van de Pbw. Dit is bevestigd in de uitspraak van de beklagcommissie met kenmerk A-2023-180 en -201, waarin is geoordeeld dat de beslissing van de directeur om verzoeker – vanwege de status van diens afdeling en bijbehorende maatregelen – niet met gedetineerden van andere afdelingen te mengen in het kader van de kerkdienst, niet onredelijk is en dat het recht van gedetineerde om zijn godsdienst te belijden hiermee niet is beperkt.
De voorzitter overweegt, voorlopig oordelend, als volgt.
Gelet op dat wat thans naar voren is gebracht ten aanzien van de bestreden beslissing is de voorzitter van oordeel dat die beslissing van de directeur, om verzoeker – vanwege zijn GVM-status en de bijbehorende toezichtmaatregelen – niet (langer) deel te laten nemen aan de kerkdienst met gedetineerden die geen GVM-status is toegekend, op voorhand niet als zodanig onredelijk of onbillijk kan worden aangemerkt dat het verzoek zou moeten worden toegewezen. Verzoeker is niet uitgesloten van het deelnemen aan de kerkdienst. Verzoeker kan digitaal deelnemen aan de kerkdienst en kan individueel bezocht worden door de geestelijk verzorger. Verzoeker heeft blijkens de reactie van de directeur inmiddels gebruik gemaakt van het hem aangeboden alternatief om (individueel) te worden bezocht door de geestelijke verzorger. De voorzitter zal dit onderdeel van het verzoek daarom ook afwijzen.
3. De uitspraak
De voorzitter wijst het gehele verzoek af.
Deze uitspraak is op 19 mei 2023 gedaan door mr. C.N. Dijkstra, voorzitter, bijgestaan door mr. L. van der Linden, secretaris.
secretaris voorzitter