Nummer 22/25908/GA
Betreft [Klager]
Datum 20 april 2023
Uitspraak van de beroepscommissie van de RSJ op het beroep van de directeur van de Penitentiaire Inrichting (PI) Arnhem (hierna: de directeur)
1. De procedure
[Klager] (hierna: klager) heeft beklag ingesteld tegen de omstandigheid dat hij op de arbeid wordt verplicht verpakkingsmateriaal te maken voor cannabiscake/spacecake.
De beklagrechter bij de PI Arnhem heeft op 11 februari 2022 het beklag gegrond verklaard en daarbij aan klager een tegemoetkoming toegekend van €15,- (A-2021-427). De uitspraak van de beklagrechter is bijgevoegd.
De directeur heeft tegen deze uitspraak beroep ingesteld.
De beroepscommissie heeft klager en zijn raadsvrouw mr. H.M.S. Cremers, de namens de PI Arnhem verschenen [plv. vestigingsdirecteur], plaatsvervangend vestigingsdirecteur, [juridisch medewerker], juridisch medewerker en [stagiaire juridische zaken], stagiaire juridische zaken, gehoord op de zitting van 19 oktober 2022 in de PI Lelystad.
2. De standpunten in beroep
Standpunt van de directeur
De PI Arnhem neemt opdrachten aan die worden aangeboden door externe partijen voor het verrichten van arbeid door de gedetineerden. De acquisitie voor de opdrachten wordt door InMade gedaan, maar de directeur is verantwoordelijk voor de aangeboden arbeid. De werkzaamheden moeten zoveel als mogelijk kostendekkend zijn, wat neerkomt op veelal eenvoudig productiewerk – bijvoorbeeld het vervaardigen/vouwen van verpakkingsmateriaal. Er zijn geen vaste regels en/of een gremium voor het aannemen van de opdrachten, maar er wordt wel gekeken naar de veiligheid. Op de werkzaal waar klager arbeid verrichte, maakte hij verpakkingsmateriaal voor verschillende producten. Ten tijde van het indienen van het klaagschrift moest klager doosjes vouwen die als verpakkingsmateriaal zouden dienen voor cannabiscake/spacecake. Het gaat hier om het maken dan wel het in elkaar zetten van verpakkingsmateriaal, niet om het maken van een cannabiscake/spacecake. De PI Arnhem is niet betrokken bij de vervaardiging van de cannabiscake/spacecake.
Bedrijfsmatig leren werken draagt bij aan een succesvolle re-integratie van klager. Klager heeft een arbeidsovereenkomst ondertekend. Hiermee heeft hij afspraken gemaakt over zijn werkzaamheden op de arbeid. Klager moet deze werkzaamheden – het maken van verpakkingsmateriaal – uitvoeren. Er is geen sprake van aanwezigheid van drugs in welke vorm dan ook. Er is dan ook geen sprake van strijd met wet- en regelgeving. Het niet uitvoeren van de aangeboden werkzaamheden heeft consequenties, net zoals dit buiten detentie consequenties heeft. Van klager wordt verwacht dat hij zich inzet om het werk op de arbeid goed te verrichten.
De Penitentiaire beginselenwet (Pbw) stelt dat een PI omstandigheden moet bieden die zo veel mogelijk lijken op die in de vrije maatschappij. Binnen en buiten detentie zal klager met verschillende situaties worden geconfronteerd, zoals bijvoorbeeld televisieprogramma’s die gaan over drugs of hulpverleners die drugsgerelateerde onderwerpen met hem willen bespreken. Het is dan ook belangrijk dat klager hiermee leert omgaan. De detentieperiode moet optimaal worden benut om (verslaafde) gedetineerden succesvol te laten re-integreren in de maatschappij. Binnen de PI Arnhem wordt aan klager professionele zorg en begeleiding geboden. Klager kan hiervan gebruikmaken. Het is belangrijk om verleidingen en uitdagingen niet uit de weg te gaan, maar juist de bereidheid en motivatie te vinden om problemen aan te pakken en de kansen die detentie biedt op het gebied van hulp en begeleiding te benutten. Buiten detentie is het ook niet altijd mogelijk om verleidingen en uitdagingen uit de weg te gaan. Bovendien is het een onmogelijke zaak om alle uitdagingen en verleidingen bij alle gedetineerden in de PI Arnhem weg te halen, voor zover het vouwen van een kartonnen doosje een uitdaging en verleiding te noemen is.
Standpunt van klager
Namens klager is aangevoerd dat de verbazing over deze kwestie en het ingestelde beroep door de directeur heel groot is. Er is sprake van een haperend moreel kompas bij de directie. De beklagrechter heeft juist geoordeeld dat sprake is van strijd met een eenieder verbindende bepaling. Klager mag geen alcohol of drugs gebruiken in de PI, hij heeft een drugsverleden en is bovendien in het verleden disciplinair gestraft voor een drugsgerelateerd incident en dan moet hij op de arbeid een drugsgerelateerd product vervaardigen. Het verweer in beklag is door de stagiaire opgesteld, dat zie je met name bij de stelling dat klager moet leren omgaan met het buitenleven. Klagers raadsvrouw vraagt zich gelet daarop af wat de volgende opdracht is, het vervaardigen van flesjes voor GHB? Door de directeur wordt gesteld dat klager ook buiten dit soort werk zou kunnen doen, maar volgens klager wordt hij gedwongen een strafbaar feit te begaan. Klager is bezig met zijn re-integratie en een delictvrije toekomst na twaalf jaar detentie. De werkweigering heeft een negatieve invloed op zijn re-integratie en de toekenning van (re-integratie)verlof.
3. De beoordeling
Uit de stukken en hetgeen ter zitting van de beroepscommissie is verhandeld, komt naar voren dat klager graag wil deelnemen aan de arbeid en wil werken aan zijn re-integratie – hetgeen door de directeur niet is betwist – maar dat klager principiële bezwaren heeft tegen het maken van verpakkingsmateriaal voor cannabiscake/spacecake. De beroepscommissie begrijpt uit de stukken dat klager de werkzaamheden ondanks zijn principiële bezwaren (alsnog) heeft verricht, omdat een eventuele werkweigering gevolgen zou hebben voor klagers re-integratie. Van een werkweigering – zoals door de raadsvrouw ter zitting in beroep is aangevoerd – (met daaraan eventueel verbonden consequenties) is naar het oordeel van de beroepscommissie niet gebleken.
Het bevreemdt de beroepscommissie dat de directeur werkzaamheden op de arbeidszaal aanbiedt waarvan bekend is dat zij in relatie staan tot softdrugs, in dit geval de vervaardiging van verpakkingsmateriaal voor de verkoop van cannabiscake/spacecake. Dat geldt te meer omdat in de PI Arnhem een zerotolerance-beleid geldt ten aanzien van het bezit en gebruik van (soft)drugs. Het bevreemdt de beroepscommissie ook dat de directeur heeft beslist deze werkzaamheden aan klager aan te bieden, in het licht van klagers drugsgerelateerde verleden en de eerder aan hem opgelegde disciplinaire straf in verband met een drugsgerelateerd incident.
Gelet op het voorgaande en bij afweging van alle in aanmerking komende belangen, is de beroepscommissie van oordeel dat de beslissing van de directeur om werkzaamheden aan te bieden op de arbeid als het maken van verpakkingsmateriaal voor cannabiscake/spacecake, waarbij klager bij deelname aan de arbeid wordt verplicht die werkzaamheden uit te voeren, als onredelijk en onbillijk moet worden aangemerkt. De beroepscommissie zal het beroep daarom in zoverre ongegrond verklaren en de uitspraak van de beklagrechter in zoverre bevestigen, met wijziging van de gronden.
Anders dan de beklagrechter ziet de beroepscommissie geen aanleiding aan klager een tegemoetkoming toe te kennen. Klager heeft loon ontvangen en geen zodanig ongemak geleden dat dit een tegemoetkoming rechtvaardigt. De beroepscommissie zal het beroep daarom in zoverre gegrond verklaren.
4. De uitspraak
De beroepscommissie verklaart het beroep gegrond voor zover dit ziet op de toegekende tegemoetkoming, vernietigt de uitspraak van de beklagrechter in zoverre en bepaalt dat aan klager geen tegemoetkoming toekomt.
De beroepscommissie verklaart het beroep voor het overige ongegrond en bevestigt in zoverre de uitspraak van de beklagrechter met wijziging van de gronden.
Deze uitspraak is op 20 april 2023 gedaan door de beroepscommissie, bestaande uit
mr. S. Djebali, voorzitter, F. van Dekken en mr. C.N. Dijkstra, leden, bijgestaan door mr. Y.P. Schleijpen, secretaris.
secretaris voorzitter