Nummer R-20/8001/GA
Betreft [Klager]
Datum 15 oktober 2021
Uitspraak van de beroepscommissie van de RSJ op het beroep van [Klager] (hierna: klager)
1. De procedure
Klager heeft beklag ingesteld tegen de omstandigheid dat op klagers Skype-gesprek van 24 juni 2020 individueel toezicht is uitgeoefend.
De beklagrechter bij de Penitentiaire Inrichtingen (PI) Zwolle heeft op 14 augustus 2020 het beklag ongegrond verklaard (Z1-2020-623). De uitspraak van de beklagrechter is bijgevoegd.
Klagers raadsman, mr. A.W. Syrier, heeft namens klager beroep ingesteld tegen deze uitspraak.
De beroepscommissie heeft klager, zijn raadsman en de directeur van de PI Zwolle (hierna: de directeur) in de gelegenheid gesteld hun standpunten schriftelijk (nader) toe te lichten.
2. De standpunten in beroep
Standpunt van klager
Klager betwist dat hem voorafgaand aan de Skype-gesprekken is medegedeeld dat er toezicht zou plaatsvinden en wat de reden voor het toezicht was. Gelet op het belang dat klager heeft bij de bescherming van zijn privacy en die van zijn familie, meent klager dat - voor zover er noodzaak bestond om toezicht uit te oefenen - dit louter visueel had kunnen plaatsvinden. De inbreuk op de privacy van klager en zijn familie zou dan minder vergaand zijn geweest. Niet is gebleken dat het toezicht en de wijze waarop dit heeft plaatsgevonden - visueel en auditief - noodzakelijk was met het oog op de handhaving van de orde en veiligheid in de inrichting.
In reactie op het standpunt van de directeur voert klager aan dat de directeur niet heeft betwist dat naast visueel toezicht ook auditief toezicht heeft plaatsgevonden. Daarmee is een zwaardere inbreuk gemaakt op de persoonlijke levenssfeer van klager dan noodzakelijk is. Voorts blijkt niet waaruit het misbruik maken van de mogelijkheid van beeldbellen zou hebben bestaan.
Standpunt van de directeur
Justitiabelen mogen als gevolg van de coronamaatregelen geen bezoek ontvangen. Daarom heeft de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) tablets met een veilige Skype-verbinding geleverd. Justitiabelen kunnen hiermee, naast het reguliere telefonische contact, beeldbellen met familieleden. Voor een veilig gebruik van Skype treft de DJI maatregelen. Zo kunnen justitiabelen alleen skypen met contactpersonen die van tevoren zijn aangemeld bij de inrichting. Justitiabelen kunnen zelf niet worden gebeld. De inrichtingen houden direct toezicht op het gebruik van Skype. De wijze waarop dit wordt ingevuld, is aan de directeur. Indien nodig worden - net als bij regulier bezoek en telefonie - de contacten van justitiabelen gescreend. Tegen elk misbruik en ongeoorloofd gebruik van het beeldbellen wordt opgetreden door de inrichting. Dit is algemeen geldend beleid.
Het toezicht wordt zo uitgeoefend dat de vertrouwelijkheid van de conversatie tussen de personen en de gedetineerden zoveel mogelijk wordt gewaarborgd. Dit was vanaf het begin staand beleid en is aan de gedetineerden medegedeeld. Gedetineerden dienen hier ook een eigen verantwoordelijkheid in te nemen. Inmiddels wordt Skype aangeboden in de bezoekerszaal waar visueel toezicht wordt gehouden. Doordat er meerdere keren misbruik is gemaakt van de mogelijkheden rondom Skype, heeft de directeur moeten besluiten om het directe toezicht als het ware weer aan te halen en is het personeel te kennen gegeven om hier te handhaven.
In reactie op het nadere standpunt van klager voert de directeur aan dat de uitgeoefende vorm van toezicht eenzelfde vorm van toezicht betreft als dat in de bezoekerszaal wordt toegepast. Er is niet letterlijk met het gesprek meegekeken of meegeluisterd. Deze regeling geldt voor elke gedetineerde.
3. De beoordeling
Voor zover door klager eerst in beroep is geklaagd over meerdere Skype-gesprekken, merkt de beroepscommissie op dat dit buiten de reikwijdte van het beklag valt. De beroepscommissie zal dit daarom buiten beschouwing laten.
Wettelijk kader
De Penitentiaire beginselenwet (Pbw) regelt in Hoofdstuk VII het contact van de gedetineerden met de buitenwereld. Het betreft ingevolge de memorie van toelichting bij de Pbw (Kamerstukken II, 1994/95, 24263, nr. 3, p. 56) correspondentie, bezoek, telefoneren en contact met vertegenwoordigers van de media. Communicatie met behulp van het internet
– waaronder Skype – is niet in de Pbw geregeld.
Artikel 24, onder 1, van de European Prison Rules (Rec (2006)2, aangenomen door de Raad van Ministers op 11 januari 2006) luidt als volgt: “Prisoners shall be allowed to communicate as often as possible by letter, telephone or other forms of communication with their families, other persons and representatives of outside organisations and to receive visits from these persons”. De toelichting op deze aanbeveling luidt: “Loss of liberty should not entail loss of contact with the outside world. On the contrary, all prisoners are entitled to contact and prison authorities should strive to create the circumstances to allow them to maintain it as best as possible. Traditionally such contact has been by way of letters, telephone calls and visits, but prison authorities should be alert to the fact that modern technology offers new ways of communicating electronically. As these develop, new techniques of controlling them are emerging too and it may be possible to use them in ways that do not threaten safety or security. Contact with the outside world is vital for counteracting the potential damaging effects of imprisonment”.
Uit artikel 38, vierde lid, van de Pbw volgt dat de directeur kan bepalen dat tijdens het bezoek toezicht wordt uitgeoefend, indien dit noodzakelijk is met het oog op een belang als bedoeld in artikel 36, vierde lid, van de Pbw. Dit toezicht kan het beluisteren of opnemen van het gesprek tussen de bezoeker en de gedetineerde omvatten. Van tevoren wordt aan de betrokkenen mededeling gedaan van de aard en de reden van het toezicht. Dit volgt eveneens uit artikel 3.8.1 van de huisregels van de PI Zwolle, namelijk dat het bezoek plaatsvindt onder toezicht in een bezoekzaal en dat de directeur daarbij kan bepalen dat het toezicht tijdens het bezoek bestaat uit het beluisteren of opnemen van het gesprek tussen de gedetineerde en diens bezoeker. Ten overvloede merkt de beroepscommissie op dat op grond van artikel 39, tweede lid, van de Pbw eveneens toezicht kan worden uitgeoefend op de door of met de gedetineerde gevoerde telefoongesprekken.
De beroepscommissie overweegt dat voor het voeren van gesprekken via Skype, als alternatief voor het ontvangen van fysiek bezoek, aansluiting dient te worden gezocht bij voornoemde wet- en regelgeving.
Algemeen geldende regelgeving
Vast staat dat door de getroffen maatregelen in verband met de uitbraak van het coronavirus fysiek bezoek in de penitentiaire inrichtingen per 14 maart 2020 niet meer mogelijk was. In plaats daarvan is het mogelijk geworden om door middel van Skype te beeldbellen met familieleden.
Uit de inlichtingen van de directeur volgt dat de DJI voor een veilig gebruik van Skype maatregelen heeft getroffen die voor iedere gedetineerde gelden. Bij het gebruik van Skype wordt direct toezicht gehouden. De invulling van dat directe toezicht wordt overgelaten aan de directeur van de inrichting. Volgens de directeur betreft de vorm van het uitgeoefende toezicht eenzelfde vorm van toezicht als dat doorgaans – onder normale omstandigheden - in de bezoekzaal wordt gehanteerd. Gelet daarop dient artikel 3.8.1 van de huisregels van de PI Zwolle in aanmerking te worden genomen. Nu de beroepscommissie hiervoor heeft overwogen dat voor het voeren van gesprekken via Skype aansluiting dient te worden gezocht bij de voornoemde wet- en regelgeving, waaronder artikel 3.8.1. van de huisregels van de PI Zwolle, komt zij tot het oordeel dat het beklag is gericht tegen een voor alle gedetineerden algemeen geldende regel.
Ontvankelijkheid van klager in beklag
Tegen een algemene regel staat in beginsel geen beklag open, tenzij die regel in strijd is met hogere wet- of regelgeving. Derhalve dient de beroepscommissie na te gaan of sprake is van strijd met wet- of regelgeving van hogere orde. Het toezicht in kwestie is gelet op artikel 3.8.1 van de huisregels van de PI Zwolle uitgeoefend in het kader van de handhaving van de orde of de veiligheid in de inrichting als bedoeld in artikel 36, vierde lid, aanhef en onder a, van de Pbw. Van strijd met hogere wet- of regelgeving is niet gebleken.
Gelet op het voorgaande zal de beroepscommissie de uitspraak van de beklagrechter vernietigen en klager alsnog niet-ontvankelijk verklaren in zijn beklag.
4. De uitspraak
De beroepscommissie vernietigt de uitspraak van de beklagrechter en verklaart klager alsnog niet-ontvankelijk in zijn beklag.
Deze uitspraak is op 15 oktober 2021 gedaan door de beroepscommissie, bestaande uit
mr. T.B. Trotman, voorzitter, mr. A. Jongsma en mr. J.B. Oreel, leden, bijgestaan door mr. S.F.J.H. Niederer, secretaris.
secretaris voorzitter