Inleiding
Sinds 2020 deelt de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) afspraken over zorgbundels van zorgverzekeraars en zorgaanbieders. Bij een zorgbundel krijgt een zorgaanbieder of een groep zorgaanbieders een vast bedrag voor zorg die een patiënt nodig heeft voor een bepaalde aandoening. Daarmee stellen bundels de patiënt centraal en stimuleren ze het leveren van kwalitatief goede en doelmatige zorg en samenwerking tussen zorgaanbieders. De NZa vindt het belangrijk dat zorgaanbieders en zorgverzekeraars experimenteren met alternatieve bekostigingsmodellen die de beweging naar passende zorg faciliteren. De NZa ziet zorgbundels als een veelbelovend alternatief bekostigingsmodel.
Zorgverzekeraars en zorgaanbieders experimenteren op kleine schaal met bundelafspraken. Op verzoek van de NZa deelden zorgverzekeraars hun visie op, ervaringen met en afspraken over zorgbundels. Door het delen van de ervaringen en afspraken bieden we zorgaanbieders en zorgverzekeraars inzicht in de experimenten met zorgbundels, om hen te stimuleren om te experimenteren met alternatieve financiële afspraken in de contractering.
Zorgverzekeraars over bundelexperimenten in de medisch-specialistische zorg
Zes van de tien zorgverzekeraars verwachten positieve effecten bij het betalen per zorgbundel (de experimenten). Volgens hen kunnen zorgbundels de patiënt centraal zetten en de kwaliteit en doelmatigheid van zorg verbeteren. De zorgverzekeraars noemen dat de inkoop en organisatie per bundel de samenwerking, verschuiving van zorg tussen verschillende zorgaanbieders en uitkomstgerichte bekostiging kunnen stimuleren. Eén zorgverzekeraar stelt zich kritisch tegenover de dbc-systematiek vanwege de prikkel om zorg te leveren. Daarmee belemmert de bekostiging volgens de zorgverzekeraar ook innovaties. De vier andere zorgverzekeraars zijn niet voor of tegen de inkoop van zorgbundels. Een zorgverzekeraar wacht nog de evaluatie van lopende experimenten af.
Het is belangrijk om op te merken dat er momenteel nog kleinschalig wordt geëxperimenteerd met zorgbundels. In deze 'experimenteerfase' doen zorgverzekeraars en zorgaanbieders nog ervaring op met zorgbundels en leren ze gaandeweg wat bijvoorbeeld wel of niet werkt. Het is nog te vroeg om te stellen of en in welke mate zorgbundels leiden tot de gewenste effecten. Enige voorzichtigheid is daarom geboden, omdat de bundelexperimenten nog geëvalueerd (moeten) worden. Tot slot merken zorgverzekeraars op dat de inkoop van bundels geen doel op zichzelf is.
Ervaringen met bundelexperimenten
Vrijwel alle zorgverzekeraars hebben ervaringen met één of meerdere experimenten met zorgbundels. De zorgverzekeraars en betrokken zorgaanbieders doen ervaring op met het gebruik van zorgbundels, leren hoe zorgbundels werken en doen kennis op van de effecten van zorgbundels. De gezamenlijke ambitie om te experimenteren leidt met name tot goede gesprekken met de zorgaanbieders (en zorgprofessionals) over elkaars belangen, de inhoud van zorg en de bijbehorende financiële afspraken.
Minstens drie zorgverzekeraars hebben in het verleden afspraken gemaakt over één of twee experimenten met zorgbundels die zijn stopgezet of niet meer verlengd. Voor een kleine zorgverzekeraar kwam dit door de grote administratieve lasten. Een andere zorgverzekeraar heeft ervaren dat een bundelafspraak niet heeft geleid tot zorginhoudelijke verbeteringen en is hiermee gestopt, ook vanwege de complexiteit van de afrekeningsmethodiek.
Uitkomsttransparantie
Uitkomsttransparantie is een belangrijk onderdeel van bundelafspraken. In de meeste bundelafspraken worden uitkomstindicatoren ingezet om de zorg te monitoren. In mindere mate zijn de uitkomstindicatoren onderdeel van de spiegelinformatie (benchmark) of zijn de financiële afspraken gekoppeld aan uitkomstindicatoren.
Afstemming over bundelexperimenten zorgverzekeraars
Voor enkele bundelafspraken heeft een aantal zorgverzekeraars afstemming met elkaar gezocht over de inhoud van een zorgbundel (en dus niet over de contractafspraken). Eén zorgverzekeraar maakt ook zelf haar specifieke kennis over en ervaringen met bundels openbaar. Afstemming op de inhoud van zorgbundels draagt bij aan eenduidige / uniforme bundelafspraken voor zorgaanbieders en zorgt voor minder administratieve druk als gevolg van verschillende afspraken.
Aandachtspunten en knelpunten rondom bundels
De experimenten met bundels vragen om de nodige inspanningen en investeringen en zijn intensieve trajecten. Zorgverzekeraars geven een of meer van de onderstaande aandachtspunten / knelpunten mee bij het ontwikkelen, implementeren en evalueren van zorgbundels.
Ontwikkelen van bundels
-
Zorgbundels hebben met name meerwaarde als zij zorg omvatten van meerdere zorgaanbieders en niet alleen van één zorgaanbieder.
-
Zorgbundels vragen om maatwerk en zijn niet geschikt voor alle aandoeningen.
-
Bij zorgbundels moet je rekening houden met 'cherry picking' of 'upcoding' om financieel beter uit te komen.
Implementeren van bundels
-
Bij de bundelafspraken is het verdelen van geld binnen de organisatie of over meerdere zorgaanbieders een belangrijk vraagstuk. De bundelafspraken dienen ook vertaald te worden naar de medisch specialisten / MSB. Dit is een complex vraagstuk.
-
Gegevensuitwisseling bij een bundelafspraak voor meerdere zorgaanbieders is complex vanwege de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG).
-
De implementatie van bundels vraagt om een andere manier van werken in de organisatie. Bij een bundelafspraak die betrekking heeft op meerdere zorgaanbieders is bijvoorbeeld een goede organisatie nodig om de zorg goed te kunnen coördineren.
Evalueren van bundels
-
Voor een goede evaluatie van bundels moet er meer geregistreerd en gemeten worden, terwijl het ook belangrijk is om de administratieve druk te verlagen.
-
Bestaande kwaliteitsregistraties zijn beperkt bruikbaar, omdat deze registraties betrekking hebben op een grotere doelgroep, en niet alleen de doelgroep die binnen een bundelafspraak valt.
-
Momenteel loopt er een uitgebreide evaluatie van een aantal bundels via het onderzoeksproject BUNDLE. Dit wordt gesubsidieerd door ZonMw.
Administratieve afhandeling van bundels
Voor de administratieve afhandeling van bundelexperimenten is voor een aantal zorgverzekeraars meer werk nodig, omdat deze processen apart lopen van de afhandeling van de overige afspraken. Dit komt onder andere omdat de financiële bundelafspraken verschillen van de financiële afspraken voor de overige zorg en omdat de bundels met medisch-specialistische zorg verrekend worden binnen de dbc-systematiek. Twee zorgverzekeraars met weinig ervaring met bundels zien of verwachten dat de administratieve lasten niet sterk zullen verschillen van die binnen de reguliere afhandeling. Overigens wordt aangegeven dat als een bundelafspraak (voor een patiënt) niet doorgaat er terug gevallen wordt op de reguliere afspraken. In het algemeen vraagt dit om extra afspraken en daarmee leidt dit tot meer administratieve lasten
Tot slot vinden de meeste zorgverzekeraars het goed om te experimenteren met een 'bundelprestatie' en willen ze gaandeweg leren welke manier van afrekenen of declareren wenselijk is.