Inhoud van de contracten
In dit onderdeel beschrijven we welke inhoudelijke ontwikkelingen we in de contractering zien op het gebied van digitale zorg, preventie en wijkgericht werken, onplanbare nachtzorg, arbeidsmarkt, doelmatigheid en kwaliteit, en kostprijsverhogende ontwikkelingen, en de overheidsbijdrage aan de arbeidsvoorwaardenontwikkeling (OVA).
Vaker digitale zorg in de contracten
Bijna alle zorgverzekeraars stimuleren digitale zorg. Dit is bij 69% van de zorgaanbieders onderwerp van gesprek in de contractonderhandelingen met de zorgverzekeraar, tegen 46% vorig jaar. Dit komt mogelijk door de coronacrisis waardoor meer zorg op afstand geleverd moest worden en er gekozen is voor digitale zorg. Daarnaast geeft iets meer dan de helft van de zorgaanbieders aan dat zij concrete contractafspraken gemaakt hebben over digitale zorg. Vorig jaar was dit nog maar 28 procent.
Grotere zorgaanbieders maken vaker afspraken over digitale zorg dan kleinere zorgaanbieders. Steeds vaker delen zorgverzekeraars en zorgaanbieders de kosten en baten. Dit jaar deed 21% van de aanbieders dat.
Tabel 1. Digitale zorg als onderwerp van gesprek en concrete contractafspraken over de inzet van digitale zorg met dominante zorgverzekeraar naar omzetgrootte van zorgaanbieders in 2020 en 2021 (N(2020)=240; N(2021)=165).
Omzetgrootte bij dominante zorgverzekeraar
|
Digitale zorg besproken met dominante verzekeraar in 2020
|
Digitale zorg besproken met dominante verzekeraar in 2021
|
Concrete contractafspraken over de inzet van digitale zorg in 2020
|
Concrete contractafspraken over de inzet van digitale zorg in 2021
|
<=100.000
|
22%
|
23%
|
6%
|
8%
|
>100.000 en <=1.000.000
|
26%
|
48%
|
12%
|
38%
|
>1.000.000 en <=10.000.000
|
63%
|
90%
|
38%
|
67%
|
>10.000.000
|
87%
|
96%
|
68%
|
88%
|
Eindtotaal
|
46%
|
70%
|
28%
|
55%
|
N
|
240
|
165
|
240
|
165
|
Weinig preventie in de contractafspraken, wijkgericht werken trekt aan
We verstaan onder preventie dat wat een zorgaanbieder doet om zorg of duurdere vormen van zorg te voorkomen. Preventie komt nog onvoldoende terug in de concrete contractafspraken tussen zorgverzekeraars en zorgaanbieders. Slechts 29% van de ondervraagde zorgaanbieders geeft aan dat ze via het contract gestimuleerd worden om meer in te zetten op preventie. Als er wel concrete contractafspraken worden gemaakt, is een vergoeding niet vanzelfsprekend.
Als preventie in de onderhandeling aan de orde komt, worden er enkel doelmatigheidsafspraken gemaakt, aldus zorgaanbieders. Daarnaast lezen wij in het inkoopbeleid van de meeste zorgverzekeraars dat zij een proactieve houding verwachten van zorgaanbieders en wijkverpleegkundigen.
Als zorgaanbieders wel afspraken over preventie maakten met zorgverzekeraars, gingen die over: ruimte voor het ontwikkelen van initiatieven op het gebied van preventie (met een vrij te besteden bedrag), wijkgericht werken en een gezamenlijke visie op preventie, bekrachtigd door een meer-jarenovereenkomst.
Speerpunt uit het Hoofdlijnenakkoord is wijkgericht werken. De meerderheid van de zorgverzekeraars heeft hierover voor 2021 afspraken gemaakt. Van de ondervraagde zorgaanbieders is dat 36%, iets meer dan in 2020. Verzekeraars maken vooral afspraken met de grote zorgaanbieders. Van de zorgaanbieders krijgt 21% een compensatie in het tarief voor niet- cliëntgebonden activiteiten binnen wijkgericht werken. Dat is ongeveer gelijk aan vorig jaar.
Wij vinden dat zorgverzekeraars preventie moeten stimuleren en een onderdeel van de contractering moeten maken. Bevorderen van de zelfredzaamheid van de cliënt en wijkgerichte zorg, beide van groot belang voor passende zorg, zijn daarbij de sleutelwoorden. We roepen zorgaanbieders en zorgverzekeraars op in gesprek te gaan over wijkgericht werken en eventuele belemmeringen op te lossen.
Organiseren onplanbare nachtzorg gaat steeds beter
Bijna alle zorgverzekeraars contracteren onplanbare nachtzorg in hun eigen kernwerkgebied. Vier van de zeven zorgverzekeraars met een eigen kerngebied hebben onplanbare nachtzorg in hun regio georganiseerd. Drie zorgverzekeraars geven aan dat zij nog bezig zijn om dat in hun kerngebied te regelen. Daarnaast maken steeds meer zorgaanbieders (57% in 2021 tegen 28% in 2020) afspraken over onplanbare nachtzorg. Ook zorgaanbieders ervaren dat de onplanbare nachtzorg beter georganiseerd is dan vorig jaar. Toch zeggen zowel zorgverzekeraars als zorgaanbieders dat de samenwerking tussen zorgaanbieders op het punt van onplanbare nachtzorg beter kan. Uit de resultaten blijkt dat er een directe relatie is tussen goede samenwerking en het goed functioneren van onplanbare nachtzorg. We roepen zorgaanbieders dan ook op na te gaan waar de onderlinge samenwerking stokt en hoe die verbeterd kan worden.
Toekomstige arbeidsmarkttekorten worden nauwelijks besproken
Zorgverzekeraars en zorgaanbieders maken nauwelijks afspraken over de (komende) arbeidsmarkttekorten. Slechts 9% van de ondervraagde zorgaanbieders geeft aan afspraken te hebben gemaakt. Terwijl het voor het opvangen van (toekomstige) arbeidsmarkttekorten belangrijk is dat voldoende zorgaanbieders een opleidingsfunctie hebben. Ondanks dat veel van de ondervraagde zorgaanbieders (68%) een opleidingsfunctie hebben in de wijkverpleging, blijkt deze opleidingsfunctie nauwelijks onderdeel te zijn van het zorginkoopproces. Wij zijn van mening dat er een gezamenlijke opdracht ligt voor zorgaanbieders en zorgverzekeraars om de wijkverpleging toekomstbestendig te maken op het gebied van de arbeidsmarktproblematiek. We roepen hen dan ook dringend op om afspraken te maken over de (dreigende) personeelstekorten en hierbij óók de opleidingsfunctie te betrekken. Dit draagt uiteindelijk bij aan een toekomstbestendige wijkverpleging.
Nadruk in contracten op doelmatigheid en niet op kwaliteit
In het afgelopen paar jaar is er een stijgende lijn te zien in het aantal zorgaanbieders dat informatie over doelmatigheid en kwaliteit teruggekoppeld krijgt van de zorgverzekeraar.
Figuur 1. Het aandeel van zorgaanbieders dat gerichte afspraken maakt over doelmatigheid en kwaliteit met hun dominante zorgverzekeraar.
Als dit niet gebeurt, komt dat over het algemeen omdat er geen statistisch valide benchmark vastgesteld kan worden. Ook worden er steeds meer afspraken gemaakt over doelmatigheidseisen en kwaliteit. Alleen in de laagste omzetklassen is dat nauwelijks het geval. De nadruk ligt echter net zoals voorgaande jaren nog steeds op doelmatigheid. Het kwaliteitskader was volgens de meeste zorgaanbieders geen onderwerp van gesprek met de zorgverzekeraar.
Wij roepen zorgaanbieders en zorgverzekeraars op om kwaliteit een plek te geven in de contractering. Dit is een gezamenlijke opdracht voor zorgverzekeraars, zorgaanbieders, V&VN en PFN, allen partij bij het Hoofdlijnenakkoord. Het kan helpen om een wijkverpleegkundige mee naar de onderhandelingstafel te nemen.
Tegenstrijdig beeld bij kostprijsverhogende ontwikkelingen en de OVA
Bijna driekwart van de ondervraagde zorgaanbieders geeft aan dat kostprijsontwikkelingen niet aan de orde kwamen tijdens de onderhandelingen. Terwijl alle zorgverzekeraars aangeven dat kostprijsverhogende ontwikkelingen wel onderwerp van gesprek waren in de onderhandeling met zorgaanbieders voor 2021. Deze verklaringen zijn tegenstrijdig.
Ook de zorgaanbieders geven aan dat zij niet worden ingelicht over het verwerken van de OVA. Alle zorgverzekeraars melden echter dat zij dit wel toelichten. Bij zorgaanbieders waarbij wel uitleg is gegeven, zien we dat de grote zorgaanbieders deze het vaakst duidelijk vinden maar het ook relatief vaker oneens zijn over de verwerking van de OVA dan kleinere zorgaanbieders.
Wij geven de zorgverzekeraars de opdracht mee om duidelijk en proactief naar zorgaanbieders te communiceren over de mogelijke effecten van externe kostprijsverhogende ontwikkelingen in het contract. Hiermee houdt de zorgverzekeraar het onderwerp op de agenda tijdens de contractering. Het is echter ook aan de zorgaanbieders om actief het gesprek aan te gaan met de zorgverzekeraars over de kostprijsverhogende ontwikkelingen.