Nummer 23/38076/GA
Betreft [klaagster]
Datum 30 september 2024
Uitspraak van de beroepscommissie van de RSJ op het beroep van
[klaagster] (hierna: klaagster)
1. De procedure
Klaagster heeft beklag ingesteld tegen:
a. het stelselmatig visiteren na afloop van het bezoek (Z1-2023-476 en Z1 2023 622);
b. de wijze waarop klaagster wordt behandeld bij de visitaties (Z1 2023 605).
De beklagcommissie bij de Penitentiaire Inrichtingen (PI) Zwolle heeft op 18 december 2023 beklag a. ongegrond verklaard en klaagster niet-ontvankelijk verklaard in beklag b. De uitspraak van de beklagcommissie is bijgevoegd.
Klaagsters raadsman, mr. W.G. ten Have, heeft namens klaagster beroep ingesteld tegen deze uitspraak.
De beroepscommissie heeft klaagster, haar raadsman en […], plaatsvervangend vestigingsdirecteur van de PI Zwolle, gehoord op de zitting van 20 juni 2024 in de PI Lelystad. Mr. A. de Groot, secretaris bij de RSJ, was als toehoorder aanwezig.
2. De standpunten in beroep
Standpunt van klaagster
Klaagster is vanaf april tot december 2023 bijna dertig keer gevisiteerd, dat is stelselmatig te noemen. Door de PI Zwolle worden de visitaties niet bijgehouden, maar klaagster houdt dit zelf wel bij. Klaagster wordt iedere keer gevisiteerd nadat haar zoontje tijdens het bezoek bij haar op schoot heeft gezeten. Zij is ervan op de hoogte dat uit de huisregels volgt dat er altijd gevisiteerd wordt als haar zoontje op schoot heeft gezeten. Daarnaast komt de randomizer te vaak ‘op rood’ bij klaagster. Er is geen reden om klaagster zo vaak te visiteren. Er is nog nooit contrabande bij klaagster aangetroffen en zij heeft altijd schone urinecontroles.
Het is in strijd het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) om zo vaak gevisiteerd te worden. Een gedetineerde mag in beginsel twee keer per maand gevisiteerd worden. In het geval dat er gebruik wordt gemaakt van een randomizer kan het voorkomen dat de visitatie bij wijze van willekeur vaker dan tweemaandelijks plaatsvindt, maar in dit geval gaat het om structurele stelselmatige visitaties.
Ook is de klacht gericht tegen de wijze waarop klaagster wordt gevisiteerd. Dit ziet op de uitvoering van een regel, dus kan klaagster wel worden ontvangen in dit onderdeel van haar beklag.
Standpunt van de directeur
Het is bij de directeur niet bekend of er in de PI Zwolle wordt bijgehouden wanneer er gevisiteerd wordt, maar de directeur betwist niet dat klaagster vaak wordt gevisiteerd. In de huisregels staat opgenomen dat een gedetineerde wordt gevisiteerd indien er een kind op schoot heeft gezeten. De directeur begrijpt dat het voor klaagster vervelend is om zo vaak gevisiteerd te worden, maar zij kan zelf een afweging maken. Zij is ervan op de hoogte dat er wordt gevisiteerd als zij ervoor kiest om haar kind op schoot te nemen. Er vinden ook visitaties plaats via de randomizer na afloop van regulier bezoek. Indien deze op rood komt, wordt klaagster gevisiteerd.
3. De beoordeling
Beklag a.
Klaagster heeft ter zitting toegelicht dat zij soms meerdere keren per maand bezoek van haar zoontje krijgt met als resultaat dat zij dan telkens wordt gevisiteerd. Daarnaast wordt klaagster gevisiteerd op grond van steekproefsgewijze controles door middel van een zogeheten ‘randomizer’ (de beroepscommissie begrijpt: tijdens de bezoeken waarbij er geen kind op schoot heeft gezeten). Niet is weersproken dat zij aldus in een periode van acht maanden zeker vijfentwintig keer is gevisiteerd, dus vaker dan (gemiddeld) twee keer per maand. Tevens is niet weerspoken dat er geen registratie plaatsvindt van de controles met de randomizer en niet in geschil is dat bij klaagster nooit drugs of andere contrabande is aangetroffen.
De beroepscommissie is van oordeel dat onder de voornoemde omstandigheden, en ondanks dat klaagster bekend was met het visitatiebeleid bij het bezoek van kinderen in de PI Zwolle, sprake was van een situatie waarin klaagster dusdanig vaak is gevisiteerd, dat in dit geval sprake is van een ongerechtvaardigde inbreuk op haar lichamelijke integriteit, zoals bedoeld in artikel 3 van het EVRM. De directeur heeft onvoldoende toegelicht op grond waarvan deze inbreuk onder de genoemde omstandigheden gerechtvaardigd mocht worden geacht.
Gelet op het voorgaande en bij afweging van alle in aanmerking komende belangen, moet het stelselmatig visiteren van klaagster als onredelijk en onbillijk worden aangemerkt. De beroepscommissie zal het beroep daarom in zoverre gegrond verklaren, de uitspraak van de beklagcommissie in zoverre vernietigen en beklag a. alsnog gegrond verklaren. Nu de rechtsgevolgen van de bestreden beslissing niet meer ongedaan zijn te maken, komt klaagster een tegemoetkoming toe. De beroepscommissie zal deze vaststellen op €75,-.
Beklag b.
De beroepscommissie heeft het beroepschrift en de overige stukken in het dossier bestudeerd. Op basis van deze stukken en van wat ter zitting is besproken, is de beroepscommissie van oordeel dat de beklagcommissie klaagster terecht niet-ontvankelijk in beklag b. heeft verklaard. Klaagster klaagt – anders dan de raadsman stelt – niet over de wijze waarop de visitaties worden uitgevoerd, maar over de manier waarop klaagster wordt aangesproken en behandeld door het personeel dat de visitaties uitvoert. Het gaat hier naar het oordeel van de beroepscommissie om bejegening (eerder werd dergelijk handelen ook wel ‘puur feitelijk handelen’ genoemd). Daartegen kan volgens vaste jurisprudentie niet worden geklaagd. Het beroep zal daarom in zoverre ongegrond worden verklaard.
4. De uitspraak
De beroepscommissie verklaart het beroep inzake beklag a. gegrond, vernietigt in zoverre de uitspraak van de beklagcommissie en verklaart dit beklag alsnog gegrond. Zij kent aan klaagster een tegemoetkoming toe van €75,-.
De beroepscommissie verklaart het beroep inzake beklag b. ongegrond en bevestigt in zoverre de uitspraak van de beklagcommissie met aanvulling van de gronden.
Deze uitspraak is op 30 september 2024 gedaan door de beroepscommissie, bestaande uit
mr. M. Iedema, voorzitter, drs. M.R. van Veen en mr. D.W.J. Vinkes, leden, bijgestaan door mr. L.A.E. Rijnja, secretaris.
secretaris voorzitter