Herkenbare en aanspreekbare teams, wijkgericht werken en preventie en arbeidsmarktproblematiek. Drie belangrijke thema's in de wijkverpleging die ook naar voren kwamen in de Monitor contractering wijkverpleging 2021. De resultaten en inzichten van de monitor vormden de basis van de webinar 'Monitor contractering wijkverpleging' van woensdag 22 september 2021. Tijdens deze digitale bijeenkomst van een uur ging de NZa in gesprek met zorgaanbieders, zorgverzekeraars en het RIVM over de thema's.
De NZa werd tijdens de webinar vertegenwoordigd door plaatsvervangend directeur Toezicht en Handhaving Anouk Mateijsen en beleidsmedewerkers Sharona Smit en Lilian Kamphorst. Hieronder volgt een verslag van de webinar aan de hand van de drie thema's.
Thema 1: Herkenbare en aanspreekbare teams
Sinds 1 januari 2021 wordt er actief ingezet op de herkenbare en aanspreekbare teams (H&A teams) in de wijkverpleging. In opdracht van VWS voert het RIVM sinds dit jaar een meerjarig onderzoek uit naar de voortgang van de totstandkoming van de H&A teams. Projectleider Jolanda Asmoredjo van het RIVM deelde tijdens de webinar de eerste bevindingen van het onderzoek.
In de eerste fase van het onderzoek werd zorgprofessionals via een online vragenlijst gevraagd of er in de wijk of regio waar zij werkzaam zijn een up-to-date overzicht beschikbaar is van de verschillende aanbieders van wijkverpleging. De ontwikkeling van zo'n overzicht staat ook opgenomen in de Leidraad herkenbare en aanspreekbare teams. Eén op de drie zorgprofessionals (31%) gaf aan dat een dergelijk overzicht bestond in hun wijk of regio. De overige zorgprofessionals gaven aan dat er geen overzicht bestond (34%) of niet afwisten van een overzicht (35%). Slechts 8% van de zorgprofessionals geeft aan dat er in het overzicht ook is opgenomen waar ruimte is voor nieuwe cliënten.
De resultaten van deze uitvraag naar up-to-date overzichten zijn vervolgens uitgesplitst per provincie. Dit brengt onderlinge verschillen in beeld. In de provincies Flevoland en Overijssel geven relatief meer zorgprofessionals aan dat er up-to-date overzichten beschikbaar zijn. In de provincie Groningen is dit het minst het geval. Jolanda benadrukt dat de kaart een eerste indruk biedt. Binnen de provincies kunnen er veel verschillen zijn, evenals binnen gemeenten en wijken. De eerste resultaten laten bijvoorbeeld zien dat in de grote steden minder vaak een up-to-date overzicht is (12%), dan in de andere delen van Nederland (32% tot 44%). De achterliggende verklaringen voor de verschillen zijn nog niet bekend. Maar, zo stelt Jolanda, de kaart kan het startpunt zijn voor gesprekken over samenwerking.
Van samenwerking tussen verschillende aanbieders van wijkverpleging is in verschillende mate sprake. Een kwart van de zorgprofessionals geeft aan dat hun organisatie met de meeste (19%) of alle aanbieders (7%) samenwerkt. Dit staat tegenover ongeveer één op drie die met een klein deel samenwerkt en 17% die met geen enkele andere aanbieder samenwerkt. Enige vorm van samenwerking betekent niet automatisch dat er door zorgaanbieders afspraken zijn gemaakt over H&A teams in contract met zorgverzekeraars. Zijn er wel afspraken gemaakt, dan gaan die vooral over geplande en ongeplande nachtzorg, coronazorg en het samen inzichtelijk maken van het zorgaanbod.
Het onderzoek gaat nu een volgende fase in. Het onderzoeksteam van het RIVM neemt momenteel interviews af met andere betrokken partijen. Jolanda legt uit dat dit niet alleen gaat om zorgprofessionals in de wijkverpleging, maar ook om bijvoorbeeld gemeenten, zorgverzekeraars en huisartsen. Daarnaast zullen er tot het einde van het onderzoek (begin 2024) jaarlijks zes regionale werksessies georganiseerd worden. Voor meer informatie over de werksessies of het onderzoek kunt u contact opnemen met Jolanda via jolanda.asmoredjo@rivm.nl.
Thema 2: Wijkgericht werken en preventie
H&A teams hebben een sterke relatie met wijkgericht werken en preventie. Het doel is samen zorgbehoeften van burgers en cliënten snel te signaleren of zelfs te voorkomen. Preventie is een onderwerp dat hier vaak aan wordt gekoppeld, omdat het niet alleen om gezondheid gaat, maar ook om omgevingsfactoren.
Anouk Gomes, manager zorgverkoop bij de Zorgcirkel, en Antoinette Brandwijk, strategisch zorginkoper bij Zilveren Kruis, deelden tijdens de webinar hun gedeelde ervaringen op het gebied van wijkgericht werken en preventie. Dit begint bij de veranderende rol tussen zorgaanbieder en zorgverzekeraar. Waar voorheen ieder expliciete eigen rollen had, wordt er steeds meer toegewerkt naar een partnerschap. Waarbij de focus ligt op een wederzijds gedeelde visie, over verschillende segmenten heen, ter bevordering van de zorg voor de cliënten in de regio en het bouwen aan een toekomstbestendig zorgaanbod waar preventie slechts een onderdeel van is.
Als concreet voorbeeld wordt de regio Zaanstreek-Waterland (Noord-Holland) aangehaald. In de regio is een proactieve regie genomen door verschillende partijen, waaronder de Zorgcirkel, bestuurders van ziekenhuizen en vanuit de eerste lijn. Maar de in de VVT beschikbare betaaltitels hiervoor dekken niet de volledige doelstellingen en activiteiten van het programma. Een probleem waar Zilveren Kruis ook tegenaan loopt. Een zorgverzekeraar moet met alle partijen individueel afspraken maken. Maar, zo geeft Antoinette aan, de voorkeur zou uitgaan naar een bundeling van afspraken op basis van bijvoorbeeld de populatie, zorgvraag en demografie. De ervaring is nu dat de Zorgcirkel en Zilveren Kruis het eens zijn over de inhoud, maar een aan alle voorschriften voldoende financiering de voortgang van het project bemoeilijkt.
Momenteel werken onder andere de Zorgcirkel en Zilveren Kruis aan een intentieovereenkomst. In deze overeenkomst zijn onder meer intenties vastgelegd, om samen in de regio bepaalde stappen te zetten, en welke rolverdeling daarbij hoort. Dit wordt ondersteund met een financieringsvraagstuk dat zal voldoen aan de bestaande wet- en regelgeving. Het gestalte geven aan het inhoud en de financiering werd door de sprekers tijdens de webinar omschreven als pionieren en samen ontdekkingen doen. Ook werd er een verzoek gedaan richting de NZa om meer ruimte te creëren voor dergelijke initiatieven: comfort voor zorgaanbieders in een regio om echte stappen te kunnen zetten.
Thema 3: Arbeidsmarktproblematiek
De arbeidsmarktproblematiek in de zorg is groot. De vergrijzing neemt toe evenals het tekort aan zorgprofessionals. De NZa heeft dit thema voor het eerst opgenomen in de monitor, omdat het de betaalbare en toegankelijke zorg raakt. Ook vanuit passende zorg heeft dit raakvlakken met waar de NZa voor staat, bijvoorbeeld door de fysieke zorg te vervangen door digitale zorg waar dat kan. Dit brengt betaalbare en toegankelijke zorg in gevaar. Daarom heeft de NZa dit thema voor het eerst opgenomen in de monitor. Uit de monitor blijkt dat momenteel zorgverzekeraars en zorgaanbieders nauwelijks afspraken maken over de (komende) arbeidsmarkttekorten.
Zorgverzekeraar CZ en zorgaanbieder Meandergroep hebben in provincie Limburg de handen ineengeslagen om de arbeidsmarktproblematiek aan te pakken. Wiro Gruisen (manager Regio-regie bij CZ) en Charles Heffels (stafdirecteur HR bij MeanderGroep) vertelden hier meer over tijdens de webinar.
Om een concrete aanpak te realiseren, brachten beide partijen de problematiek in kaart. Zo gaf Wiro (CZ) een schets van de regio en specifiek het werkgebied van Meander. Dit gebied telt zo'n 260.000 inwoners die, in verhouding tot andere inwoners van Nederland, zich het meest ongezond voelen en het minst zelfredzaam zijn. Ook is het zorggebruik hier het hoogst en daarmee ook de zorgkosten.
Hier staat tegenover dat Meander in 2030 een tekort van 24% aan zorgpersoneel verwacht in dezelfde regio. Dit komt neer op 670 fte. De cijfers komen voort uit een onderzoek dat Meander uit heeft laten voeren door een externe partij in het kader van het aanpassen van de HR-strategie van de zorgaanbieder. Om de stijgende zorgvraag en het personeelstekort het hoofd te bieden, zijn CZ en Meander jaren geleden al begonnen met samenwerken binnen een brede regionale coalitie Mijnstreek.
Een belangrijke stap werd gezet in 2016, toen Meander besloot over te stappen van verzorgen naar ontzorgen. Hiermee werd de nadruk verschoven naar het meer zelfredzaam maken van de cliënten. Bijvoorbeeld met behulp van digitalisering, zoals de Medido. Om de nieuwe aanpak financieel aantrekkelijk te maken, bood CZ een lumpsum-financiering aan. Dit bood Meander de mogelijkheid verdere stappen te zetten in onder meer ICT, zelfregulerende teams en coachend leiderschap. De regeling maakte het voor Meander zelfs interessant om te investeren in digitale hulpmiddelen.
Momenteel worden er verdere stappen gezet in de samenwerkingsverbanden, onder andere met huisartsen, ziekenhuis, gemeenten en provincie. Om de zorgvraag verder terug te brengen, participeert CZ ook in het meerjarenprogramma Trendbreuk van de zestien gemeenten in Zuid-Limburg. Dit project is gericht op de jeugd, om daar de basis te leggen voor een gezonde toekomst.
Afrondend
In de afronding van de webinar vatte host Anouk Mateijsen de actiepunten samen zoals aangegeven door de deelnemers. Zo zou de NZa een rol kunnen spelen in het voorkomen van hokjes denken en het verruimen van de mogelijkheden. Het werd duidelijk dat de arbeidsmarktproblematiek een groot knelpunt is voor iedereen en dat het belangrijk is dat we samen de schouders eronder zetten. De NZa kan in het algemeen een bijdrage leveren door best practices te delen, zoals beoogd met deze webinar.