Nummer: 16/298/GB
Betreft: [klager] datum: 23 november 2016
De beroepscommissie als bedoeld in artikel 73, eerste lid, van de Penitentiaire beginselenwet (Pbw) heeft kennisgenomen van een bij het secretariaat van de Raad ingekomen beroepschrift, ingediend door mr. J.J. Serrarens, namens
[...], verder te noemen klager,
gericht tegen een op 29 januari 2016 genomen beslissing van de selectiefunctionaris,
alsmede van de overige stukken, waaronder de beslissing waarvan beroep.
Ter zitting van de beroepscommissie van 28 april 2016, gehouden in de locatie Zuyder Bos te Heerhugowaard, zijn gehoord klager, bijgestaan door zijn raadsvrouw, mr. J. Serrarens, [...], selectiefunctionaris, [...], coördinerend juridisch adviseur bij de
Dienst Justiële Inrichtingen, [...], plaatsvervangend vestigingsdirecteur bij de locatie Zuyder Bos en [...], juridisch medewerker bij voormelde inrichting.
De beroepscommissie heeft, bijgestaan door de secretaris – in aanwezigheid van klager, zijn raadsvrouw en [...] – na afloop van de zitting afdeling E0 en de daarbij behorende buitenruimten geschouwd.
Op grond van haar onderzoek overweegt en beslist de beroepscommissie als volgt.
1. De inhoud van de bestreden beslissing
De selectiefunctionaris heeft klagers verzoek tot overplaatsing naar de gevangenis van de locatie Esserheem te Veenhuizen afgewezen.
2. De feiten
Klager is sedert 24 augustus 2003 gedetineerd. Hij verblijft in de gevangenis van de locatie Zuyder Bos te Heerhugowaard.
3. De standpunten
3.1 Door en namens klager is het beroep als volgt – zakelijk weergegeven – toegelicht. Klager begrijpt niet waarom zijn verzoek tot overplaatsing naar de locatie Esserheem is afgewezen. In Esserheem zijn 239 plaatsen beschikbaar. Slechts 48 zijn
bestemd voor ISD-ers en 24 voor mensen in de zeer beperkt beveiligde inrichting (z.b.b.i.). Derhalve zijn er 155 ‘reguliere’ plaatsen en valt niet in te zien waarom plaatsing van klager in de locatie Esserheem de doorstroom niet zou bevorderen.
De basis van klagers verzoek tot overplaatsing vormt het contrast tussen de afdeling in de locatie Norgerhaven (afdeling K) en de afdeling in de locatie Zuyder Bos (afdeling E0). Aan klager en de andere levenslang gestraften uit de locatie Norgerhaven
is een adequaat alternatief beloofd, maar deze belofte is niet gestand gedaan. De reden hiervan is dat het concept van afdeling K niet wordt erkend door het ministerie. Het draagvlak voor en de wil om een met afdeling K vergelijkbare afdeling in de
locatie Zuyder Bos te realiseren zijn er nooit geweest.
In de locatie Zuyder Bos lijkt het erop dat men geen uitzonderingspositie wil creëren voor de levenslang gestraften. Men is niet bereid met hen rekening te houden. Gezegd wordt dat aan alle gedetineerden hetzelfde dient te worden geboden. Tot voor kort
verbleven zelfs nog kortgestraften op klagers afdeling. Aan deze situatie op de afdeling is pas een einde gemaakt op de dag van de zitting van de beklagcommissie.
Klager heeft voorgesteld van de leegstaande duocel op de afdeling een recreatieruimte te maken. De directeur heeft echter aangegeven dat dit niet kan, omdat de capaciteit voor honderd procent benut dient te worden. Voorts kunnen sommige levenslang
gestraften maar nauwelijks naar buiten.
Het allerbelangrijkste voor klager is echter de bejegening. Daarmee ging het met name in het begin heel erg stroef. Het afdelingshoofd, mevrouw C., was heel lastig te benaderen. Ook kwam zij steeds terug op wat ze gezegd had. De bejegening gaat
gelukkig
momenteel wel beter. Het lag ook niet alleen aan mevrouw C. Het ligt met name aan het feit dat klager zich in de locatie Zuyder Bos niet gesteund voelt door het personeel. In Norgerhaven werd de hele groep levenslang gestraften bijvoorbeeld wekelijks
door de psycholoog begeleid. In de locatie Zuyder Bos komt klager niet meer bij de psycholoog. Hij is als gevolg van enkele voorvallen het vertrouwen in de psycholoog kwijt geraakt. Hierdoor kan klager het niet met haar over zijn problemen hebben.
Ook vindt klager het vervelend dat op de afdeling geen vast team van personeelsleden werkt. Steeds zijn er weer andere personeelsleden. Bovendien wordt de keuken / recreatieruimte door verschillende personeelsleden (ook die niet op de afdeling werken)
gebruikt om pauze te houden.
Inmiddels verblijft klager bijna één jaar in de locatie Zuyder Bos. Klager begrijpt dat het enige tijd duurt om een afdeling op te bouwen, maar hiervoor dienen wel randvoorwaarden te worden gecreëerd. Klager ziet ook niets van een streven een
dergelijke
afdeling op te bouwen.
In de locatie Norgerhaven heeft klager het eerste jaar voor alles moet knokken, maar in dat jaar heeft de afdeling zich ook ontwikkeld van goed naar perfect. Het personeel in de locatie Norgerhaven heeft even hard geknokt als de gedetineerden. Klager
is
van mening dat het in de locatie Zuyder Bos over het algemeen juist bergafwaarts is gegaan. In het begin was het beter dan nu. Hoewel klager graag bij de groep levenslang gestraften zou willen blijven, wil hij vanwege de omstandigheden in de locatie
Zuyder Bos toch graag worden overgeplaatst naar de locatie Esserheem. Ook al werken in de locatie Esserheem andere personeelsleden dan in de locatie Norgerhaven, de mentaliteit is volgens klager wel dezelfde. Ook de directeur is dezelfde. Voorts woont
de geestelijk verzorger – met wie klager goed contact heeft – in de buurt van de locatie Esserheem. Klager trekt het simpelweg niet meer in de locatie Zuyder Bos. Zijn levenslust is verdwenen. Zijn momenteel vervelende familieomstandigheden dragen
hieraan ook niet bij. Klager wil graag in het noorden van het land in een gevangenis geplaatst worden, verder van de stad. Hij komt zelf uit Rotterdam en hij weet hoe stadsmensen zijn. Ook wil hij graag naar een gevangenis in het noorden worden
overgeplaatst, omdat hij is gedetineerd in verband met een bekende zaak. Voorts doet het gebouw van de locatie Zuyder Bos klager aan het gebouw van de p.i. Krimpen aan den IJssel denken, waar hij een hele slechte tijd heeft gehad.
Dat het beveiligingsniveau de inrichting ongeschikt maakt, overtuigt volgens klager evenmin. Klager is notabene in november 2013 geselecteerd voor de locatie Norgerhaven. Norgerhaven had hetzelfde beveiligingsniveau als Esserheem nu heeft. Bovendien
zou, als het beveiligingsniveau niet geschikt zou zijn, de andere levenslang gestrafte die momenteel in de locatie Esserheem verblijft, daar evenmin kunnen verblijven.
Voorts is het niet zo dat alle gedetineerden die in Esserheem verblijven, regiobinding hebben. Klagers familie woont voor een groot deel in Portugal. In Esserheem zijn de mogelijkheden bezoek uit het buitenland te ontvangen royaal. Klager ontvangt
periodiek bezoek van zijn moeder. Verder ontvangt hij bezoek van zijn vriendin uit Lelystad. Zijn vriendin wil liever niet dat klager in de p.i. Lelystad wordt geplaatst, omdat dan in haar woonplaats bekend zou kunnen worden dat zij klager bezoekt.
Esserheem is voor klagers vriendin goed bereikbaar.
Klager is niet ingegaan op het aanbod van de selectiefunctionaris alternatieven te noemen voor Esserheem, omdat hij alleen bij Esserheem een goed gevoel heeft en niet het risico wil lopen dat hij wordt overgeplaatst naar een gevangenis die qua
leefklimaat even slecht of nauwelijks beter is dan afdeling E0 van Zuyder Bos.
3.2 De selectiefunctionaris heeft de afwijzing van genoemd verzoek als volgt – zakelijk weergegeven – toegelicht. Na plaatsing van de Noorse gedetineerden in de locatie Norgerhaven is de gevangeniscapaciteit voor het noorden van Nederland
aanzienlijk teruggebracht en wordt de overgebleven capaciteit benut voor gedetineerden uit de regio of gedetineerden die zich gaan vestigen in de regio. Wanneer een groot aantal (levens)lang gestraften op de reguliere gevangenisplaatsen verblijft, zal
dit wel degelijk de instroom en doorstroom in het gevangenisgedeelte van de locatie Esserheem beïnvloeden.
Bovendien is de locatie Esserheem gelet op het lage beveiligingsniveau in combinatie met de verschillende regimes met meer externe vrijheden ongeschikt voor verblijf van levenslang gestraften.
De door klager genoemde levenslang gestrafte die nu wel in Esserheem verblijft, verbleef in de locatie Norgerhaven niet op afdeling K. De levenslang gestrafte in Esserheem zit op rechterlijk bevel in een resocialisatietraject dat is opgestart in de
locatie Norgerhaven. Om dit traject niet te onderbreken is besloten deze gedetineerde over te plaatsen naar Esserheem.
Toegezegd is dat een met afdeling K vergelijkbaar alternatief zal worden geboden. De selectiefunctionaris benadrukt dat het gaat om een ‘soortgelijk’ of ‘vergelijkbaar’ alternatief. De gebouwelijke situatie in de locatie Zuyder Bos is echter
verschillend van die in de locatie Norgerhaven. De locatie Zuyder Bos kan daar niet tegenop. Bovendien is afdeling K ook niet in één dag opgezet, maar is dit een heel proces geweest, waaraan het personeel samen met de gedetineerden heeft gewerkt. De
moestuin in de locatie Zuyder Bos is zelfs groter dan die van de locatie Norgerhaven. Het klopt dat levenslang gestraften een bijzondere positie innemen. De locatie Norgerhaven heeft zelf een productomschrijving gemaakt, maar deze bindt de
selectiefunctionaris niet. Productbeschrijvingen worden gemaakt op het hoofdkantoor van DJI. De directeur van de locatie Zuyder Bos heeft zijn best gedaan zoveel mogelijk over te nemen uit de locatie Norgerhaven. Zo zijn de kippen en het kippenhok
verhuisd. Ook is op de luchtplaats een moestuin gecreëerd. De eerste dag is het personeel op de fiets zaadjes voor de moestuin gaan halen. In overleg met het hoofdkantoor van DJI wordt nog gezocht naar verdere uitbreiding van activiteiten binnen het
gangbare dagprogramma. In de inrichting is sprake van een cultuuromslag. Het is in wezen echter wel zo dat aan de ene afdeling ook moet worden geboden wat aan de andere afdeling wordt geboden. Het gebouw aanpassen / afdeling E0 groter maken is
bovendien
erg lastig. Wat het verblijf van kortgestraften op afdeling E0 betreft, wordt opgemerkt dat sprake was van een zeer onwenselijke situatie; dit zal niet meer voorkomen.
Op de afdeling is begonnen met een vast team van personeelsleden. Helaas is sprake geweest van behoorlijk ziekteverzuim, waardoor er veel wisselingen zijn geweest. De directeur ziet echter toch wel vaak dezelfde gezichten op de afdeling. Het streven is
er in ieder geval op gericht een vast team van personeelsleden op de afdeling te laten werken.
Aan klager wordt de nodige zorg verleend. Klager is bij de psycholoog geweest. Ook wordt hij periodiek besproken in het Psycho Medisch Overleg.
Wat het in gebruik nemen van de duocel als (extra) recreatieruimte betreft, wordt namens de selectiefunctionaris opgemerkt dat dit is voorgelegd aan de divisiedirecteur Gevangeniswezen en nog in beraad is. De selectiefunctionaris zal de uitkomst
hiervan
laten weten.
Klager denkt dat de gevangenis van de locatie Esserheem vergelijkbaar is met de locatie Norgerhaven, maar dat is niet zo. Esserheem is qua beveiligingsniveau niet geschikt voor verblijf van levenslang gestraften. In de locatie Esserheem verblijft één
levenslang gestrafte, maar dit is een zeer uniek geval. Zijn resocialisatietraject was net opgestart in de locatie Norgerhaven en dit diende zo min mogelijk onderbroken te worden. Bovendien heeft de locatie Esserheem een z.b.b.i. en een ISD-afdeling.
Klager zal dus te maken krijgen met gedetineerden die met verlof gaan. Dit is niet wenselijk. Ook klopt het niet dat, zoals klager denkt, de medewerkers van de locatie Norgerhaven nu in Esserheem werken. De meeste medewerkers van de locatie Norgerhaven
werken nog steeds in de locatie Norgerhaven.
Aangezien de psycholoog te kennen gaf dat het vanuit zorgoptiek aanbeveling verdiende klager perspectief te bieden door aan zijn verzoek tegemoet te komen en hem invloed te gunnen in zijn uitzichtloze situatie, heeft de selectiefunctionaris klagers
casemanager gevraagd met klager in gesprek te gaan over zijn overplaatsingsverzoek en hem te vragen of er ook andere afdelingen zijn dan Esserheem waar klager naar toe zou willen. Te denken valt aan p.i. Zutphen, de locatie Arnhem Zuid, p.i. Almelo,
p.i. Zwolle en p.i. Lelystad. Klager wilde echter alleen in de locatie Esserheem worden geplaatst.
4. De beoordeling
4.1 De beroepscommissie heeft in afwachting van de uitspraak in 16/2582/GA de behandeling van het beroep in de onderhavige zaak aangehouden.
Op 23 november 2016 heeft de beroepscommissie in 16/2582/GA klager niet-ontvankelijk verklaard in zijn algemene klacht over het regime / de omstandigheden op afdeling E0.
4.2 Klager heeft verzocht om overplaatsing naar de locatie Esserheem, omdat hij – kort gezegd – enerzijds ontevreden is over de afdeling voor levenslang gestraften in de locatie Zuyder Bos en hij anderzijds graag naar het noorden van het land wenst
te worden overgeplaatst. Klager wil naar de locatie Esserheem worden overgeplaatst, omdat dat de enige inrichting is waar hij een goed gevoel bij heeft.
4.3 De beroepscommissie is van oordeel dat de beslissing tot afwijzing van klagers verzoek niet als onredelijk of onbillijk kan worden aangemerkt. Hierbij heeft zij in aanmerking genomen dat de locatie Esserheem onder meer is bestemd als inrichting
voor stelselmatige daders en als z.b.b.i. Nog afgezien van de omstandigheid dat de locatie Esserheem hierdoor wat het beveiligingsniveau betreft in beginsel niet voor de plaatsing van levenslang gestraften geschikt is, acht de beroepscommissie de
omstandigheid dat klager hierdoor zal worden geconfronteerd met gedetineerden die regelmatig de inrichting verlaten, niet wenselijk. Voorts valt niet in te zien op welke wijze klager baat zal hebben bij overplaatsing naar de locatie Esserheem, nu deze
locatie niet over een speciale afdeling voor levenslang gestraften beschikt. Hoewel klager ontevreden is over de afdeling voor levenslang gestraften in de locatie Zuyder Bos, heeft de beroepscommissie vastgesteld dat de intentie bestaat de afdeling te
verbeteren. Gelet op het voorgaande is niet gebleken dat plaatsing in de locatie Esserheem voor klager enige verbetering zal opleveren en is evenmin gebleken van een noodzaak tot plaatsing van klager in de locatie Esserheem. Het beroep zal derhalve
ongegrond worden verklaard.
5. De uitspraak
De beroepscommissie verklaart het beroep ongegrond.
Aldus gegeven door de beroepscommissie voornoemd, bestaande uit mr. U. van de Pol, voorzitter, J.G.A. van den Brand en mr. W.F. Korthals Altes, leden, in tegenwoordigheid van mr. M.L. Koster, secretaris, op 23 november 2016
secretaris voorzitter